Od deski do deski

Mira Fiutak

publikacja 06.09.2012 06:35

Gliwickie Dni Dziedzictwa Kulturowego. Będzie można poznać aż czternaście z nich, a to tylko część znajdujących się tu drewnianych kościołów. Prawdziwy skarb – mówią znawcy architektury sakralnej.

Kościół w Gliwicach-Ostropie Hanna Kuciel-Zając/GN Kościół w Gliwicach-Ostropie
Widok od strony murowanego prezbiterium

Temat tegorocznych X Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego, które odbędą się 15 i 16 września, brzmi „Od deski do deski – czyli szlakiem kościółków drewnianych ziemi gliwickiej”. – Górny Śląsk to jest prawdziwe zagłębie sakralnej architektury drewnianej. Po Małopolsce to drugi region w kraju, gdzie jest takie skupisko drewnianych kościołów. I to sporo tych bardzo starych z XV i początku XVI wieku. Nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, że to, co mamy w powiecie gliwickim, to jest nasz wielki skarb – mówi Bożena Kubit z Muzeum w Gliwicach. Wspomina konferencję, na której prezentowana była mapa Europy z zaznaczonymi skupiskami kościołów drewnianych. Okazało się, że na południu Polski jest ich najwięcej w skali całego kontynentu.

Polichromie – prawdziwe perły
Do tej pory tematy Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego związane były z samym miastem. Teraz teren jest o wiele szerszy. Organizatorzy proponują trasy objazdowe po czternastu drewnianych kościołach – w Bojszowie, Gliwicach przy ul. Kozielskiej, Gliwicach-Ostropie, Księżym Lesie, Poniszowicach, Rachowicach, Rudzińcu, Sierakowicach, Sierotach, Smolnicy, Szałszy, Wilczy, Zacharzowicach i Żernicy. Grupom towarzyszyć będzie przewodnik PTTK oprowadzający po świątyniach.

Bożena Kubit z Muzeum w Gliwicach   Wojciech Turkowski/GN Bożena Kubit z Muzeum w Gliwicach
Na obrazie kościółek drewniany z Poniszowic
– Jeśli ktoś będzie bardzo chciał, to w ciągu tych dwóch dni, rezygnując oczywiście z innych atrakcji, jest w stanie objechać wszystkie kościoły. Na pewno warto pokazać je właśnie w tym momencie, bo przeżyły niesamowitą metamorfozę. Teraz remontowane są świątynie w Zacharzowicach, Rachowicach i Poniszowicach. Niezwykłe było na pewno odkrycie znajdujących się w nich polichromii, najpierw w Ostropie, a później w Żernicy i Sierakowicach. W tej chwili są już robione odkrywki w innych kościołach, gdzie również ukazują się polichromie – mówi Bożena Kubit.

– Jeżeli mówimy, że same kościółki są czymś niezwykle cennym, to odkryte w nich malowidła są naprawdę perełkami. Muzeum przygotowuje tym razem rekordową liczbę rozdawanych w czasie imprezy folderów, bo aż 15. Po jednym o każdym kościele i dodatkowy, wprowadzający, z mapką i porównawczym zestawieniem poszczególnych świątyń. Znajdą się w nich aktualne, najnowsze wyniki badań co do datowania kościołów i ich obecnego wyglądu, bo ulega on zmianie w związku z trwającymi w świątyniach remontami. Współczesne możliwości badawcze przynoszą czasem nowe odkrycia, tak że w wielu przypadkach dzieje kościołów trzeba pisać prawie od nowa. Zainteresowani ich historią i prowadzonymi badaniami mogą sięgnąć do publikacji z serii „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego”.

Wystawy, projekcje, pokazy
Na pewno wiele informacji na ten temat dostarczą dwa wykłady w ramach GDDK, które odbędą się w Willi Caro. 15 września o godz. 17 dr Grażyna Ruszczyk z Instytutu Sztuki PAN w Warszawie w wykładzie „Najstarsze kościoły Górnego Śląska” przedstawi średniowieczne świątynie drewniane na Śląsku na tle tych z innych regionów kraju, głównie Małopolski. Natomiast 16 września o godz. 12 wykład „Barokowe polichromie w kościołach dawnego archiprezbiteriatu gliwickiego” wygłosi dr Jerzy Gorzelik z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, który przedstawi malowidła ścienne podgliwickich kościołów drewnianych, przede wszystkim w Gliwicach-Ostropie i Żernicy.

Zawsze dużym powodzeniem cieszą się propozycje warsztatowe, dlatego w tym roku muzeum proponuje pokaz ciesiołki. W sobotę od 11.00 do 17.00 Hubert Wocław, rzemieślnik ciesielski z Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu, pokaże sposoby łączenia belek na narożach za pomocą różnorodnych nacięć oraz technikę wykonania i układania gontów.

– To sztuka niezwykła. Na ogół nie znamy nazwisk twórców, budowniczych kościołów, a przecież to, co stworzyli, istnieje przez tyle wieków i można podziwiać do dzisiaj – mówi Bożena Kubit. Będą pokazy reportaży Jerzego Kołodziejczyka „Najpiękniejsze kościoły drewniane Górnego Śląska”. Muzeum przygotowało też wystawy. W Zamku Piastowskim prezentowane będą dwie z nich: archiwalnych zdjęć ze zbiorów własnych – dla zainteresowanych tematem, niektóre z nich to prawdziwe unikaty, np. fotografie kościoła w Ostropie, z okresu kiedy znany nam strzelisty dach został zdjęty i zastąpiony zupełnie płaskim, a na nim umieszczona była sygnaturka; a także wystawa „Małe sacrum”, na której na pewno ciekawostką będą m.in. medaliki z wykopalisk archeologicznych, z XVI–XVIII w. Oprócz tego znajdą się dawne obrazki religijne, stare pamiątki chrztu, modlitewniki, różańce...

W Willi Caro na wystawie „Piórkiem i pędzlem”, będzie można zobaczyć obrazy, grafiki i rysunki śląskich kościółków. Już 10 września pojawi się planszowa wystawa na gliwickim rynku zapowiadająca i zapraszająca na tegoroczne X Gliwickie Dni Dziedzictwa Kulturowego. A na zakończenie w niedzielę o godz. 17 w kościele Wszystkich Świętych odbędzie się koncert Zespołu Muzyki Dawnej „Perfugium”, młodzieży śpiewającej w scholi dominikańskiego duszpasterstwa Przystań w Krakowie. Szczegółowe informacje o GDDK na: www.muzeum.gliwice.pl.