Wsparcie z Ameryki

GN 9/2017 |

publikacja 09.04.2017 06:00

Nie byłoby przełomu 1989 r. w takim kształcie, gdyby nie zostało to zaakceptowane nie tylko w Moskwie, ale także w Waszyngtonie.

Paweł Zyzak "Efekt domina. Czy Ameryka obaliła komunizm w Polsce? t. 1 i 2". Fronda, Warszawa 2017 r. ss. 900 + 900 Paweł Zyzak "Efekt domina. Czy Ameryka obaliła komunizm w Polsce? t. 1 i 2". Fronda, Warszawa 2017 r. ss. 900 + 900

Znacznie trudniej byłoby przetrwać strukturom Solidarności w stanie wojennym i później, w okresie delegalizacji w latach 80., gdyby nie pomoc amerykańskich związków zawodowych oraz agend rządowych, przekazywana różnymi kanałami do kraju. Dr Paweł Zyzak w obszernym monograficznym studium „Efekt domina” bada znaczenie tej pomocy dla struktur podziemnych. Przypomina postacie działaczy amerykańskiej centrali związkowej AFL-CIO, a zwłaszcza jej szefa Lane Kirklanda, którego osobiste zaangażowanie odegrało w tej akcji ogromną rolę.

Zyzak dotarł do wielu nieznanych dotąd amerykańskich dokumentów, które uzupełnił obszerną kwerendą archiwaliów krajowych. Ważne uzupełnienie dokumentów stanowią relacje świadków. Na tej podstawie Zyzak stara się ustalić, jaką rolę w dystrybucji amerykańskiej pomocy odegrało Biuro Koordynacyjne Solidarności w Brukseli, kierowane przez Jerzego Milewskiego. Wskazuje środowiska, które z niej korzystały, oraz analizuje wpływ na sytuację w polskiej opozycji. Wszystko to przedstawia na szerokim tle wydarzeń politycznych w latach 80. Stawia także pytania o rolę najważniejszych doradców amerykańskich polityków Zbigniewa Brzezińskiego oraz Jana Nowaka-Jeziorańskiego w kwestii kształtowania ich poglądów na rozwiązanie polskiego kryzysu. Słusznie zwraca uwagę, że niejednokrotnie ich opinie miały ważne konsekwencje dla polskiego życia politycznego.

Nie byłoby przełomu 1989 r. w takim kształcie, gdyby nie zostało to zaakceptowane nie tylko w Moskwie, o czym wiele się mówi, ale także w Waszyngtonie, o czym często już nie pamiętamy, a Zyzak o tym przypomina. Ta część książki wydaje mi się najbardziej wartościowa. Mam nadzieję, że kiedyś zostanie uzupełniona studiami nad dokumentami amerykańskiej administracji i CIA. Nazbyt powierzchowne wydają mi się natomiast niektóre jego opinie na temat pontyfikatu Jana Pawła II oraz działań Kościoła w Polsce. Nie zmienia to faktu, że to obszerne studium wpuszcza do naszych badań nad latami 80. ubiegłego stulecia sporo świeżego powietrza i stawia szereg istotnych pytań badawczych.

Andrzej Grajewski

Zbigniew Brzeziński (pierwszy z lewej) w gronie doradców prezydenta USA Ronalda Reagana.   Charles Tasnadi /AP Photo/east news Zbigniew Brzeziński (pierwszy z lewej) w gronie doradców prezydenta USA Ronalda Reagana.

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.