Na ścianach benedyktyńskiego opactwa Monte Oliveto Maggiore na przełomie XV i XVI w. powstał cykl fresków przedstawiających sceny z życia św. Benedykta. Większość z nich ilustruje cuda dokonane za jego wstawiennictwem, spisane przez papieża, a wcześniej mnicha benedyktyńskiego, św. Grzegorza I Wielkiego. Scena, którą wybraliśmy, pokazuje ważną chwilę założenia klasztoru na Monte Cassino.

Benedykt przybył do miasteczka Cassinum w 529 r. i postanowił zbudować klasztor w miejscu pogańskiej świątyni. Na drugim planie, z prawej strony, widzimy mnichów obalających posąg Apolla, greckiego i rzymskiego pogańskiego boga. W tym miejscu wkrótce stanie kościół pw. św. Jana Chrzciciela. W środku, w tle, można dostrzec na niebie szarą sylwetkę diabła. Uciekający z Monte Cassino zły duch symbolizuje ostateczną likwidację przez benedyktynów wszystkich miejsc pogańskiego kultu. Jak pisał Grzegorz Wielki, mieszkańcy miasteczka czcili bowiem pogańskie bóstwa również w świętych gajach, które benedyktyni palili. Z lewej strony, na pierwszym planie, widzimy świętego Benedykta w towarzystwie dwóch innych mnichów, tłumaczącego mieszkańcom motywy swojego postępowania.

Klasztor na Monte Cassino stał się najważniejszym opactwem benedyktynów. Ich założyciel zredagował tam swoją regułę zakonną. Było to również miejsce kluczowe dla kultury. W tym samym roku, w którym Benedykt zaczął budowę klasztoru, cesarz Justynian zamknął słynną szkołę filozoficzną w Atenach. To wymowny symbol. Duchowe przewodnictwo przeszło od filozofii klasycznej do nauki chrześcijańskiej, przy czym klasztory działające według Reguły św. Benedykta uratowały dla świata tradycję kultury antycznej. Dzięki mnichom przepisującym księgi przetrwało wiele starożytnych dzieł.

Leszek Śliwa