Czytając zdanie, że „artysta swoje prawdziwe powołanie odnajdzie tylko w sztuce kapłańskiej, rysując, rzeźbiąc, śpiewając w imię Boga” (Evdokimov), czuję, że już jestem niejako w progu domu. A gdy bp Janocha, interpretując to zdanie, wskazuje, że „artysta tworzy z martwej materii, w nim również dokonuje się proces umierania. Paradoksalnie, z tego właśnie powstaje życie”, to już wiem, że jestem mile widzianym gościem.

Brakuje mi w przestrzeni kościelnej i literackiej takiego namysłu nad sztuką, który z jednej strony potrafiłby dostrzec jej wymiar paschalny, a z drugiej – broniłby wiernych przed kiczem. „A piękno świeci w ciemnościach”, wypełnia tę lukę w najlepszy możliwy sposób. Książka jest jednocześnie albumem, świetnym rysem historycznym sztuki sakralnej, a wreszcie sensowną – niestroniącą zarówno od krytyki, jak i żarliwej obrony – rozmową o współczesnej sztuce.

Zapatrzeni – i słusznie – w ikonę, zaczytani w myślicielach prawosławia, zapominamy, że Kościół zachodni również rozwinął spójną teologię sztuki. Co ciekawe, nastąpiło to stosunkowo niedawno. Pierwszym soborem Zachodu poświęconym sztuce był tak naprawdę dopiero ten w Trydencie. Ostatnie czasy należały jednak do papieży, którzy zaczęli upominać się o wartość i sens twórczości. Przemówienie Pawła VI do artystów, list Jana Pawła II do tego grona, wreszcie „Duch liturgii” Benedykta XVI dają nadzieję na otwarcie nowego rozdziału. Tę żarliwość o sztukę dostrzegamy w nowych ruchach religijnych – Drodze Neokatechumenalnej czy Wspólnotach Jerozolimskich, gdzie śpiew, muzyka i ikony są istotną częścią sprawowanej liturgii.

W epoce nadmiaru obrazów oczekujemy od sztuki nie tyle, żeby była „ładna”, ile tego, żeby była „prawdziwa”. Bogate społeczeństwo, a takim jednak jesteśmy na Zachodzie, szuka w Kościele raczej odpoczynku dla wzroku. Cisza, asceza, samotność – to cechy modlitwy, których poszukujemy, żyjąc w wielkim mieście. I przeciwnie: ubogie społeczeństwo pragnie w świątyni baroku.

Na koniec warto dostrzec w tej książce jeszcze jedną myśl: żadna cywilizacja nie wytworzyła takiej teologii obrazu jak chrześcijaństwo. Ikona ma zawsze pozytywny stosunek do ludzkiego ciała. Brakuje tu deformacji, zniekształceń. Człowiek jest zawsze widziany jako dzieło sztuki największego Twórcy.