Biblioteka Collegio Urbano jest starsza od Papieskiej Biblioteki Misyjnej o ponad 300 lat. Została powołana do życia w 1627 r., pięć lat po założeniu jednej z najstarszych kongregacji wchodzących w skład Kurii Rzymskiej, Kongregacji de Propaganda Fide (Rozkrzewiania Wiary).

Do naczelnych zadań Kongregacji należało koordynowanie dzieła ewangelizacji narodów, zapewnienie i organizowanie posługi pasterskiej na terenach, gdzie katolicy stanowią mniejszość, i nawiązanie dialogu z Kościołami Reformy i Kościołem Prawosławnym w celu powrotu do jedności chrześcijaństwa. Ważnym zadaniem nowej instytucji było uwolnienie aktywności misyjnej od wymiaru politycznego i kolonialnego, nadając jej jedynie wymiar czysto kościelny i duchowy.

Służyć temu miała formacja kleru rodzimego, wywodzącego się z terenów misyjnych, oraz odpowiednie przygotowanie misjonarzy zagranicznych, którzy winni starać się o wprowadzanie w życie procesu inkulturacji. W statutach kongregacji misyjnej znajduje się również zapis o konieczności zbierania wiadomości o narodach, wśród których prowadzi się działalność misyjną, o ich zwyczajach i kulturze, o religiach pierwotnych, historii, języku, o warunkach geograficznych i klimatycznych.

Aby sprostać wspomnianym wyżej zadaniom, papież Urban VIII założył w 1627 r. Collegio Urbano, które miało kształcić przyszłych misjonarzy i formatorów kleru w krajach misyjnych. Do roku 1926 siedzibą Collegio był pałac Kongregacji de Propaganda Fide” przy Piazza di Spagna. Tam też znajdowała się biblioteka, która na przestrzeni lat zgromadziła wspaniałą kolekcję książek. Pochodziły one przede wszystkim z darowizn dla Kongregacji oraz ze specjalnie założonego razem z Collegio Urbano wydawnictwa Tipografia Poliglotta. Wydawnictwo to było na usługach Kościoła misyjnego, specjalizując się w drukowaniu w językach oryginalnych przy użyciu czcionek alfabetów lokalnych (chiński, japoński, arabski ecc.).

W 1926 r., wraz z Collegio Urbano, Biblioteka została przeniesiona do nowej siedziby na szczycie wzgórza Gianicolo w pobliżu Watykanu. W starej siedzibie przy Piazza di Spagna pozostały jedynie książki ściśle związane z problematyką misyjną, które będą stanowiły fundament Papieskiej Biblioteki Misyjnej. Papież Jan XXIII w 1962 r. podniósł Collegio Urbano do rangi uniwersytetu papieskiego, posiadającego cztery wydziały: Teologii, Misjologii, Filozofii i Prawa kanonicznego oraz instytuty: Katechetyki i Duchowości Misyjnej oraz Studiów nad Ateizmem, Religiami i Kulturami. Księgozbiór Collegio dał początek Bibliotece Papieskiego Uniwersytetu Urbaniana.

W związku z Rokiem Świętym 1925, została w Rzymie zorganizowana wielka Wystawa Misyjna. Papież Pius XI szczególny nacisk położył na zgromadzenie i przygotowanie ekspozycji książek o tematyce misyjnej. Prefekt Kongregacji de Propaganda Fide, kardynał van Rossum, zwrócił się z prośbą do prefektów, wikariuszy apostolskich i przełożonych zakonów i instytutów prowadzących działalność misyjną, z prośbą o oddanie do dyspozycji organizatorom Wystawy publikacji dotyczących misji. W odpowiedzi na apel napłynęło do Rzymu ponad 30.000 vol. z całego świata.

Przedstawiały one wielką wartość naukową, bowiem po raz pierwszy wiele z nich znalazło się w Europie i mogło posłużyć jako źródło do badań w dziedzinach historii, teologii, geografii, etnografii, etnologii, socjologii ecc. Nigdy dotąd nie zgromadzono razem takiego księgozbioru o tematyce misyjnej. Również Biblioteka Watykańska i Biblioteka Collegio Urbano udostępniły swoje zbiory, aby jeszcze ubogacić ekspozycję. Papież Pius XI osobiście nadzorował prace przygotowawcze do Wystawy książek. Będąc długoletnim prefektem biblioteki Ambrosiana w Mediolanie, widział wielką szansę stworzenia pierwszej w historii Kościoła biblioteki misyjnej. Wielokrotnie przekazywał książki otrzymane w prezencie, aby w ten sposób wzbogacić księgozbiór.

Rok Święty 1925 powoli dobiegał końca i papież przedstawił projekt założenia stałej Biblioteki Misyjnej, która mogłaby w przyszłości służyć badaniom naukowym. Zwrócono się więc z prośbą do wszystkich, którzy udostępnili na Wystawę swoje kolekcje, aby przekazali je Kongregacji Rozkrzewiana Wiary jako zaczątek Papieskiej Biblioteki Misyjnej. W ten sposób zgromadzono księgozbiór, nieustannie powiększany i ubogacany, który stanowi jedyna tego rodzaju kolekcję na świecie. Cechą szczególną jest bogactwo publikacji pochodzących z krajów misyjnych, dzieł autorów chrześcijańskich drukowanych w językach lokalnych i książek autorstwa samych misjonarzy, stanowiących niezastąpione źródło do badań nad historią, kulturą i językami narodów nie-europejskich. Warto w tym miejscu podać nieco statystyki. Papieska Biblioteka Misyjna posiada katalogi: autorów, argumentów i językowy. Wielkim bogactwem są publikacje w językach nie-europejskich: 25.000 vol. w 530 językach, w tym w 270 afrykańskich.

W 1979 r. zbiory Papieskiej Biblioteki Misyjnej zostały przeniesione z dotychczasowej siedziby w pałacu Kongregacji Ewangelizacji Narodów przy Piazza di Spagna, do nowego budynku na szczycie wznoszącego się ponad Watykanem wzgórza Gianicolo. Od tego momentu obydwie biblioteki, Misyjna i Uniwersytecka, tworzą jeden organizm.

Artykuły z poszczególnych działów serwisu KULTURA: