Cykl życia

publikacja 30.11.2002 19:04

Judaizm nadaje życiu znaczenie, umożliwiając celebrowanie, upamiętnianie i uświęcanie najistotniejszych wydarzeń, które z jednej strony są znakami upływającego czasu, z drugiej - osobistego rozwoju. Poprzez ceremonię narodzin, zobowiązania wobec Boga i bliźnich, a w końcu śmierć upamiętniamy kamienie milowe na drodze naszego żywota, które sprawiają, że jest on jedyny w swoim rodzaju.

Cykl życia Romek Koszowski/Agencja GN

Ludzie nie żyją wiecznie. Jeśli mierzyć długość naszego życia w odniesieniu do wieczności, nie trwa ono dłużej niż mrugnięcie oka. Dlatego też możemy zadać sobie pytanie o wartość życia ludzkiego... Dawno temu dowiedziałem się, że mrugnięcie oka jako takie, to nic wielkiego. Ale oko, które mruga - to dopiero coś. Rozpiętość życia to pestka. Ale człowiek, który przeżywa swoje życie - ten człowiek jest istotny. Tak mężczyźni, jak kobiety muszą nadać swemu życiu znaczenie. Znaczenie nie jest wartością automatycznie życiu przypisaną. Wypełnienie życia sensem jest ciężką pracą.
 

wg Chaima Potoka
Judaizm jest tradycją, która w równym stopniu poważa mrugnięcie okiem, jak i oko, które mruga.

Rytuały narodzin:

Brit mila (obrzezanie)
W księdze początku (Genesis) Abraham i jego trzynastoletni syn Iszmael poddani zostają obrzezaniu, na wyraźny rozkaz Boga. Po narodzinach Izaaka, drugiego syna Abrahama, Bóg po raz kolejny nakazuje usunięcie fragmentu napletka chłopca, gdy ten ma osiem dni. Po dziś dzień żydowscy chłopcy poddawaniu są obrzezaniu w ósmym dniu życia. Mężczyźni przechodzący na judaizm, którzy nie zostali wcześniej obrzezani, poddawani są symbolicznemu upuszczeniu kropli krwi.

Jak można się domyślać, rytuał obrzezania obwarowany jest przeróżnymi mitami, krążą o nim dowcipy, które powodują dyskomfort tak psychiczny, jak i fizyczny niektórych Żydów.

Pewien mężczyzna szedł ulicą gdy nagle dostrzegł wystawę a na niej ogromny zegar. Ponieważ zepsuł mu się zegarek, postanowił wejść do środka. Wchodzi, wyłuszcza sprawę, na co właściciel zakładu odpowiada: "Niestety nie mogę zreperować twojego zegarka, bo, widzisz, ja jestem mohel, nie zegarmistrz." Zaskoczony przechodzień pyta: "Skoro jesteś mohel, to dlaczego na litość boską, w Twoim oknie wisi zegar?
Mohel odpowiada: "A co Twoim zdaniem mam tam zawiesić?".

Jako że Tora nie podaje racjonalnego powodu, dla którego nakazuje obrzezanie, brit mila symbolizuje przymierze z Bogiem.
Po błogosławieństwie zmówionym przez mohela, wszyscy obecni odmawiają modlitwę: "tak jak [imię chłopca] przystąpił do zawarcia przymierza, niech przystąpi do poznawania Tory, ślubnego baldachimu i dobrych uczynków". Jak wszystkie radosne wydarzenia w życiu, tak i brit mila celebrowana jest poprzez błogosławieństwo i wypicie szklanki wina (uwaga: wino pije się dopiero po akcie obrzezania, nigdy wcześniej!)

Simchat Bat
Ponieważ narodzinom dziewczynki nie towarzyszą okoliczności równie dramatyczne, co narodzinom chłopca (patrz: brit mila), w wielu żydowskich domach wprowadza się ceremonię simchat bat dla symbolicznego powitania dziewczynki i na znak jej przymierza z Bogiem.

Kirjat hashem
Jako że chłopiec otrzymuje imię podczas ceremonii obrzezania, powstał również rytuał nadawania imienia dziewczynce. Tradycyjnie dziewczynka otrzymuje imię podczas pierwszego Szabatu po swych narodzinach lub pierwszego dnia, gdy czytany jest fragment Tory: wtedy to ojciec lub oboje rodzice zostają wezwani do czytania Tory, a zaraz potem odmawia się modlitwę za dziecko. Podczas modlitwy ogłoszone zostaje imię dziewczynki.

Wejście w dorosłość:

Bar / Bat Micwa
Czy nam się to podoba, czy też nie, według prawa religijnego żydowski chłopiec staje się mężczyzną w wieku lat 13, żydowska dziewczynka staje się kobietą w wieku lat 12 lub 13 (w zależności od tradycji panującej w danej społeczności). Przekraczając granice wieku, żydowskie dzieci stają się odpowiedzialne za wypełnianie praw i nakazów judaizmu, jako że w oczach Boga i społeczności są już dorosłe.

Jako że judaizm nakazuje uroczyste uczczenie bar / bat micwy, w niektórych społecznościach, zwłaszcza w XX-wiecznej Ameryce, przyjęło to niespotykane rozmiary, a czasami dość ekstrawagancki charakter. Podczas gdy dziewczęta z ortodoksyjnych domów przygotowują Dvar Torę (słowo Tory - zazwyczaj opatrzone krótkim komentarzem) w zaciszu domowym, w kongregacjach nieortodoksyjnych zarówno chłopcy, jak i dziewczęta w Szabat czytają Torę i/lub haftorę (odpowiedni fragment z Proroków) w synagodze. W ten sposób wszyscy członkowie społeczności dowiadują się, że chłopiec stał się BAR MICWA - synem przykazań, a dziewczynka BAT MICWA - córką przykazań. Po nabożeństwie w synagodze odbywa się huczna impreza, z mnóstwem jedzenia, tańcami i śpiewami.

Małżeństwo
Małżeństwo jest zjednoczeniem dwóch dusz w jedną, jest najstarszą, uniwersalną instytucją wynalezioną przez człowieka. W tradycji żydowskiej małżeństwo jest zarówno przykazaniem, jak i idealnym stanem, w jakim może znaleźć się człowiek. Hebrajskie słowo na oznaczenie małżeństwa brzmi kidduszin, tyle co "uświęcenie". W skład wyrazu kidduszin wchodzi wyraz kadosz - czyli "święty", co podnosi status związku kobiety i mężczyzny do boskiego, duchowego królestwa. Drugie znaczenie słowa kadosz to "separacja, oddzielenie". Mężczyzna i kobieta w pewnym sensie odseparowują się od reszty społeczności, wybierają siebie nawzajem na specjalnych, wiecznych współtowarzyszy. Stają się nową całością, nową jakością jako para.

Żydowskie małżeństwo to coś więcej niż związek cywilny.

Rozwód
Jako że było o małżeństwie, teraz przyszedł czas na rozwód. Tora tylko raz wspomina o rozwodzie.

Powodem rozwodu może być... prawie wszystko. Stąd kontrakt ślubny - ketuba - zabezpieczający prawa kobiety. Dokument rozwodowy - get musi zostać spisany przez męża bądź jego pełnomocnika w obecności świadka. Następnie mąż udaje się do żony i zrzuca get w jej ręce (ponieważ nie mogą się już dotykać). Kobieta obchodzi pokój dookoła na znak odzyskanej niezależności. Zaraz potem rabin informuje ją, że nie może wejść nowy związek małżeński przez minimum 90 dni.

Zgodnie z prawem, małżeństwo zawarte w synagodze musi zostać rozwiązane przez get. Jeśli tak się nie stanie (czyli mężczyzna odmawia wydania dokumentu rozwodowego) kobieta jest ciągle związana, w tradycji kobietę taką nazywa się aguna czyli kobieta w łańcuchach.

Śmierć:

Judaizm traktuje śmierć jako naturalną konsekwencję życia, część cyklu biologicznego wszystkich istot na ziemi.
Zgodnie z tradycją, od chwili śmierci do pogrzebu, który odbywa się następnego dnia, ktoś czuwa przy zmarłym i recytuje psalmy. Hewra kadisza (bractwo pogrzebowe) zajmuje się rytualnym obrządkiem pogrzebowym: obmyciem oraz obleczeniem ciała w biały całun (kitel). Podczas pogrzebu trumna jest zamknięta, co ma symbolizować, że zmarły już nie należy do świata doczesnego. Innym znakiem nieodwracalności śmierci jest sypanie garści ziemi na trumnę już opuszczoną do grobu.
Rytuały dotyczące pogrzebu utwierdzają nas w poczuciu świętości i piękna życia. Ceremonia pogrzebowa ma na celu ułatwienie ukochanym zmarłego zaakceptowania takiego porządku rzeczy i dalszego życia.

W czasach Talmudu wprowadzono trwającą 7 dni żałobę po zmarłym (sziwa). Członkowie najbliższej rodziny opłakują zmarłego, nie wychodzą z domu, unikają wykonywania codziennych czynności oraz przyjmują kondolencje.

Za materiałami edukacyjnymi dostępnymi na stronach społeczności żydowskiej w Polsce