Słynną III Symfonię „Pieśni żałosnych” Henryka Mikołaja Góreckiego, zaprezentowaną w 1977 na Warszawskiej Jesieni, uznano za dzieło nieudane. Recenzenci pisali o ogromnej porażce, tanich melodyjkach i kiczu. Po 16 latach od prawykonania odniosła sukces w Anglii i USA. W 1992 trafiła na pierwsze miejsca amerykańskich i angielskich list przebojów. Płyta, na której utwór wykonuje amerykańska śpiewaczka Dawn Upshaw, z zespołem London Sinfonietta pod batutą Davida Zinmana, rozeszła się w milionowym nakładzie. Angielskie radio Classic FM na żądanie słuchaczy nadawało jej fragmenty na okrągło. W tym kontemplacyjnym utworze kompozytor nawiązał do „Lamentu świętokrzyskiego”, melodii zakopiańskich i pieśni ludowej spod Opola: „Kajze mi się podzioł mój synoczek miły”. To przejmująca modlitwa do Matki Bożej, zaczynająca się od słów: „Mamo, nie płacz”. Słuchając jej, można dojść do wniosku, że twórca nieraz, choćby w duchu, musiał płakać, czując się niedoceniony – nie tylko w przypadku tego dzieła, ale także w przypadku całej swojej rzetelnej pracy kompozytorskiej i pedagogicznej. Jego twórczość odnosiła się do wartości. Na pierwszym miejscu stawiał Boga, co nie tylko w minionym ustroju nie podobało się wielu. – Nikt nigdy nie mógł mnie do niczego zmusić – powiedział sam o sobie. – To jedna z najbardziej autentycznych osobowości, jakie znałem – mówił mi po śmierci Góreckiego jego uczeń, kompozytor prof. Eugeniusz Knapik. „Był sobą, kiedy ostro krytykował osoby z życia publicznego i miernoty muzyczne. Nie akceptował działań pozornych, złych wykonań, nauczył mnie w muzyce odróżniać ziarno od plew. Uczył, że podczas komponowania trzeba słuchać wyłącznie siebie” – charakteryzuje mistrza w najnowszej, bardzo interesującej książce „Górecki – portret w pamięci”, będącej zbiorem rozmów Beaty Bolesławskiej-Lewandowskiej z osobami związanymi z kompozytorem.

Z różańcem w kieszeni

III Symfonia „Pieśni żałosnych” na początku lat 90. urzekła głównie młodzież i kierowców długodystansowych ciężarówek. Wyjaśnia nam się to podczas oglądania filmu Violetty Rotter-Kozery „Please find – Henryk Mikołaj Górecki”. Na rewelacyjnych zdjęciach Dariusza Radeckiego oglądamy ogromne przestrzenie kalifornijskich tras, które pokonują kierowcy. Maleńki człowiek musi się wtedy chwycić Kogoś większego, żeby nie stracić orientacji w świecie duchowym i fizycznym. Dla fanów Góreckiego to była swoista modlitwa. – Twórczość Góreckiego jest pełna metafizyki – mówi prof. Knapik.