Apostoł z toporem

Leszek Śliwa

GN 19/2015 |

publikacja 07.05.2015 00:15

Topór w ręce świętego Macieja, apostoła, przypomina o jego męczeńskiej śmierci.


Peter Paul Rubens
„Św. Maciej” 
olej na desce, 1610–1612
Muzeum Prado, Madryt Peter Paul Rubens
„Św. Maciej” 
olej na desce, 1610–1612
Muzeum Prado, Madryt

Tradycyjne przekazy mówią, że został on ukamienowany przez Żydów, a gdy leżał ciężko ranny, rzymski żołnierz odciął mu głowę toporem.


Maciej był uczniem Jezusa od początku Jego publicznej działalności, jednak do grona apostołów został włączony dopiero po zdradzie i samobójczej śmierci Judasza Iskarioty. Wspominają o tym Dzieje Apostolskie (Dz 1,15–26). 


Portrety przedstawiające apostołów stały się bardzo popularne w krajach katolickich w czasach, gdy w Europie umocniła się reformacja. Marcin Luter, Jan Kalwin i inni reformatorzy odrzucali kult świętych i negowali ich rolę jako pośredników w modlitwie. Reakcją na to wśród katolików było zwiększenie tego kultu. Stało się to szczególnie widoczne w krajach podzielonych pod względem religijnym, takich jak Niderlandy (dzisiejsza Belgia, Holandia i Luksemburg).

Na północy triumfowała reformacja, a na południu większość ludzi pozostała przy katolicyzmie. Najsławniejszy siedemnastowieczny malarz flamandzki (czyli z południowiej, katolickiej części Niderlandów), Peter Paul Rubens, otrzymywał więc od prywatnych osób zlecenia na portrety apostołów. Ktoś dziś nieznany zamówił serię przedstawiającą całą dwunastkę. Musiał to być człowiek bardzo zamożny, ponieważ Rubens był twórcą rozchwytywanym, pracującym na dworach największych europejskich monarchów, i wysoko cenił swe usługi. W każdym razie już kilka lat po namalowaniu całą kolekcję nabył hiszpański książę de Lerma i można ją podziwiać dziś w madryckim Muzeum Prado.

W portretach tych zwraca uwagę wielka siła duchowa promieniująca z twarzy apostołów. Maciej wznosi oczy ku niebu w kierunku niewidocznego na obrazie źródła światła. To, co widzi, najwyraźniej dodaje mu mocy i odwagi. Takiej odwagi potrzebowali katolicy w trudnym okresie wojen religijnych w Europie.

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.