W labiryncie książek

Agnieszka Watras

publikacja 12.08.2009 13:40

„Biblioteka powinna być łatwo dostępna, a jej bramy otwarte dla wszystkich członków wspólnoty, którzy mogą swobodnie z niej korzystać bez względu na rasę, kolor skóry, narodowość, wiek, płeć, wyznanie, język, stan cywilny i poziom wykształcenia.”

W labiryncie książek

Powyższy cytat stanowi końcowy fragment odczytu wygłoszonego 10 marca 1981 r. z okazji dwudziestopięciolecia Biblioteki Miejskiej w Mediolanie, autorstwa Umberto Eco. Odczyt ten został wydany w formie książkowej, zatytułowanej „O bibliotece”.

Książeczka ta w całości poświęcona jest instytucji biblioteki. Eco strona po stronie analizuje zasady jej funkcjonowania. Roztacza przed słuchaczem, a następnie czytelnikiem, dwa modele biblioteki. Pierwszy z nich to biblioteka horror. Mowa tu o błędnie skatalogowanych książkach, niewyraźnych sygnaturach, agresywnej obsłudze i godzinach otwarcia, ściśle pokrywających się z godzinami pracy potencjalnego czytelnika, zatrudnionego w jakimkolwiek innym zakładzie pracy niż biblioteka.

Wzorzec drugi różni się natomiast w sposób diametralny od wzorca numer jeden. Eco opowiada o swoich dwóch ulubionych bibliotekach: Sterling Library w Yale i bibliotece uniwersyteckiej w Toronto. To, co wzbudza największy zachwyt pisarza, to fakt, że czytelnicy mogą swobodnie przechodzić między regałami i odkrywać nieznane sobie dotąd tytułu. Co więcej, mają pełen i niczym nieskrępowany dostęp do sporej ilości fotokopiarek.

Fakt ten otwiera furtkę do podjęcia nieco innej dyskusji, którą z ochotą Umberto Eco podejmuje. Mowa tu o „kserokulturze”. Zdaniem autora zjawisko to poważnie zagraża respektowaniu praw autorskich, wpływa na obniżenie nakładu publikacji naukowych i ostatecznie stymuluje proces multiplikowania kopi książkowych, których nikt nie byłby wstanie nigdy przeczytać, a tym bardziej przyswoić.

„O Bibliotece”, jest więc nie tylko przyjemnym, pełnym dowcipu tekstem o tytułowym zagadnieniu. Jest także refleksją nad utożsamianiem zawartości segregatora, zapełnionego kserami dzieł, z realnie posiadaną wiedzą.


Kiedy otwieramy tę malutką książeczkę, zaczynamy jej lekturę od fragmentu opowiadania Jorge Luis Borges’a „Biblioteka Babel”. Roztacza się przed nami wizja biblioteki-wszechświata. Biblioteki, która składa się ze skończonej ilości elementów, ale i z nieskończonej ilości ich kombinacji. Mamy więc tu do czynienia niejako z mitem księgi. Książki zgromadzone w sześciobocznych galeriach są nie do unicestwienia. Posiadają swoje kopie, analizy, odnośniki, dzięki którym można zrekonstruować oryginał. Sięgając po kolejne księgi, uczestniczymy w powiązanych ze sobą dyskursach.

Dla Borgesa głównym tematem jest książka i tworzenie tekstu. Dlatego Eco sięga właśnie do jego twórczości. On także stara się stworzyć własny model biblioteki, stanowiący „wszechświat na miarę człowieka”. Po pierwsze chodzi tu o swobodny dostęp do wiedzy i mądrości. Książki kształtują nasze poglądy i wyobrażenia o rzeczywistości. Co niezwykłe, przechowują one w sobie fikcyjną świadomość. Jest ona uwięziona na każdej stronie tekstu. Tworzy obrazy, które udają rzeczywistość. Każdy z nas powinien mieć do niej dostęp, by móc wzbogacać dzięki niej swój własny, realny świat. Po drugie, dla Umberto Eco, czas spędzony w bibliotece powinien wiązać się z relaksem i fascynującą przygodą. Czytelnik ma prawo do intymnego flirtu z książką, popijając przy okazji filiżankę kawy. Ma być to forma spędzania wolnego czasu, moment odprężenia i radosnego, niczym nieskrępowanego buszowania pomiędzy regałami.

Oby te utopijne pragnienia, stały się kiedyś standardem.
„Gmach będący pomieszczeniem biblioteki winien mieć położenie centralne, łatwo dostępne, również dla niepełnosprawnych, i być otwarty w godzinach dogodnych dla wszystkich. Gmach i jego wyposażenie powinny być estetyczne, wygodne i przytulne, a sprawą o zasadniczym znaczeniu jest to, by czytelnicy mieli bezpośredni dostęp do półek.” *** Umberto Eco – "O bibliotece"; ilość stron: 48; wydawnictwo: Świat książki; rok wydania: 2007.

Artykuły z poszczególnych działów serwisu KULTURA:

  • Film
  • Literatura
  • Muzyka
  • Sztuka
  • Zjawiska kulturowe i społeczne
  • Sylwetki
  • Rodzina i społeczeństwo