Wizja świata
Obrazy Boscha powstały pięćset lat temu, a mimo to w muzeach wciąż gromadzą się przed nimi tłumy ludzi. Przeładowane nie do końca zrozumiałą dziś symboliką tryptyki ołtarzowe holenderskiego artysty są wizjami świata i wizjami losu ludzkiego.
Ogromna ilość demonów i potworów pojawiających się na obrazach Boscha sprawiła, że do niedawna niektórzy podejrzewali artystę o przynależność do jakiejś sekty. W rzeczywistości był człowiekiem bardzo pobożnym, a jego twórczość ma wymiar moralizatorski.
"Wóz siana" powstał na zamówienie istniejącego od końca XIV w. w Antwerpii religijnego Bractwa Wspólnego Życia, działającego przy miejscowej katedrze. W 1570 r. obraz kupił król Hiszpanii Filip II i umieścił w swym zamku El Escorial pod Madrytem. Stamtąd dzieło trafiło do Muzeum Prado.
Tryptyk jest wizją świata i metaforą ludzkiego losu. Lewe skrzydło ukazuje raj, środkowa część – ludzkie grzechy na ziemi, a prawe – ich konsekwencję, czyli piekło.

Wizja raju
Na lewym skrzydle widzimy raj. Już ta wizja pokazuje zalążki nieszczęścia, jakie rozwija się na dalszych częściach tryptyku. Na samej górze, w oddali, wokół postaci Boga, artysta namalował strącenie zbuntowanych aniołów. Spadają w dół pod postaciami skrzydlatych gadów lub gigantycznych owadów. Poniżej widzimy kolejno trzy sceny tworzące historię grzechu pierworodnego: stworzenie Adama i Ewy, poniżej kuszenie przez szatana i na samym dole wygnanie z raju.



Wizja ziemi
Główny motyw dzieła – wóz siana – został zaczerpnięty ze 103 Psalmu Dawidowego:
"Dni człowieka są jak trawa;
kwitnie jak kwiat na polu.
Ledwie muśnie go wiatr, a już go nie ma,
i miejsce, gdzie był, już go nie poznaje."

Wizję artysty wspomaga też stare przysłowie flamandzkie: "Świat jest wozem siana, z którego każdy bierze ile może".

Wóz z suchą trawą, czyli sianem, umieszczony w centrum kompozycji symbolizuje doczesne przyjemności, ziemskie bogactwo i zaszczyty, o jakie walczą ludzie w swoim życiu, zapominając o Bogu.

Artysta namalował różne grupy społeczne. U góry po lewej stronie widzimy dostojników: cesarzy, królów, biskupów. Spokojnie i bez wysiłku podjeżdżają na koniach do wozu z sianem, którym są bardzo zainteresowani.

Poniżej artysta ukazuje biedniejsze grupy społeczeństwa. Tym znacznie trudniej dostać się do siana. W walce o nie depczą jeden drugiego, a nawet mordują się wzajemnie. Towarzyszą im groteskowe stwory – symbole ich wad. Artysta nie oszczędził żadnej grupy. W prawym dolnym rogu grupa zakonnic gromadzi ogromne ilości siana w workach.

Na szczycie wozu Bosch umieścił zakochanych, zainteresowanych nie sianem, lecz sobą. Towarzyszą im zarówno anioł jak i diabeł. Ta dwoistość ma pokazać szanse oraz zagrożenia jakie człowiekowi daje miłość.

Wizja piekła
Prawe skrzydło to straszliwa wizja piekła. Ludzie są tam karani za grzechy popełniane za życia. Dręczące ich potwory symbolizują różne grzechy (np. ropucha – lubieżność).



Wizja drogi życiowej
Zamknięte skrzydła tryptyku prezentują jeszcze jedną kompozycję, zamykającą jakby klamrą wszystkie pozostałe. To wizja pielgrzyma pod postacią Syna Marnotrawnego. Idzie przez świat, skromnie odziany i narażony na niebezpieczeństwa ukazane w tle.

To wizja całej ludzkości zdążającej przez życie ku nieuchronnej śmierci. Musi w swej drodze uniknąć wielu zagrożeń...