I tak doczekaliśmy się czasów, kiedy to, co ludowe, wyszło spod strzech i stało się modne na salonach. Taki trend zawdzięczamy nie tylko ludziom odpowiedzialnym za promocję regionu, ale przede wszystkim tym, co tworzyli pod strzechami. Właśnie o nich powstała książka pt. „Łowickie. Twórcy ludowi - pamięć ocalona” autorstwa Magdaleny Bartosiewicz i Justyny Słomskiej-Nowak. Publikację finansuje Centrum Kultury, Turystyki i Promocji Ziemi Łowickiej.

Z dziada pradziada
- Książka przybliża sylwetki nieżyjących już twórców ludowych regionu łowickiego - mówi Justyna Słomska-Nowak. - Większość z nich należała do świata tradycyjnej kultury ludowej, w którym obowiązywały szczelne ramy kulturowe, a co za tym idzie - także normy religijne, światopoglądowe i estetyczne.

Wychowywali się w rodzinach, gdzie wiedza przekazywana była w sposób tradycyjny - dziewczęta uczyły się tkać, haftować i wycinać od swoich babć, matek i starszych sióstr. Podobnie było z innymi umiejętnościami rzemieślniczymi - tłumaczy J. Słomska-Nowak. „Łowickie. Twórcy ludowi -pamięć ocalona” to druga publikacja z tego cyklu. Poprzednia została wydana w 2007 r. i była poświęcona współczesnym twórcom, takim jak wycinankarka Maria Stachnal. W obecnej są 22 nazwiska osób, które tworzyły głównie w pierwszej połowie XX wieku, a wśród nich babcia i mama Marii Stachnal - Józefa Strycharska i Janina Strycharska-Wawrykowicz.

- Czerpałam od jednej i drugiej - mówi pani Maria. - Babcia w swoich wycinankach lubiła motywy kwiatowe. Z kolei mama wycinała rajskie ptaki. Jako dziecko siedziałam pod stołem i ze ścinków, które tam spadały, robiłam swoje wycinanki - wspomina M. Stachnal. Na razie jej dzieci nie kontynuują rodzinnej tradycji, a szkoda, bo tradycja kończy się wtedy, gdy zapomniana umiera.

Zachwycają współczesnych
- Dla mnie bardzo cenne były spotkania z rodzinami twórców oraz wertowanie literatury na ich temat - mówi Magdalena Bartosiewicz. - Warto zwrócić uwagę na fakt, że do pewnego momentu tworzyli oni wyłącznie na potrzeby własnego środowiska, rodziny - jeśli powstał kredens, to tylko po to, by można było na nim coś postawić, jeśli powstawały wycinanki, to po to, by przyozdobiły chatę. Dzisiaj twórczość ludowa to kontynuacja rodzinnych i regionalnych tradycji - podkreśla Bartosiewicz.

Mało jest osób, które utrzymują się z rękodzieła. Winne są przepisy. Aby coś sprzedać, trzeba założyć działalność gospodarczą. Jest to zupełnie nieopłacalne w przypadku osób, które w ciągu roku sprzedadzą kilkanaście pisanek czy wycinanek.

Wśród 22 wymienionych w książce nazwisk jest pięcioro twórców, którzy otrzymali nagrodę imienia Oskara Kolberga: garncarz Stefan Konopczyński z Bolimowa, rzeźbiarz Julian Brzozowski ze Sromowa, wycinankarka Jadwiga Łukawska z Łowicza, malarz i tkacz Henryk Burzyński pochodzący z Trab oraz wycinankarka Justyna Grzegory ze Złakowa Borowego. Nagroda Kolberga przyznawana jest od 1974 roku za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury ludowej.

– Przypomniane przez nas postacie to przykłady wielkich osobowości i indywidualności twórczych – doskonali rzemieślnicy i ciekawi artyści, bez których trudno wyobrazić sobie historię Łowickiego – mówi J. Słomska-Nowak. – Dzięki nim łowicka sztuka nie tylko rozwijała się, ale także do dziś ma swoich kontynuatorów. Spotkanie – choć na kartkach książki – z takimi postaciami uczy szacunku dla własnej kultury, poszanowania dla wiedzy i mądrości naszych przodków, których inwencja twórcza i praca zachwycają współcześnie.       

Magdalena Bartosiewicz jest absolwentką Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Łódzkiego, pracuje w muzeum w Łowiczu. Justyna Słomska-Nowak to absolwentka Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu oraz doktor Wydziału historycznego UAM w Poznaniu, pracownik Muzeum Etnografcznego w Toruniu.