Warmia i Mazury przyciągają pięk­nem natury wielu turystów z całego świata. Jednocześnie, ze względu na dużą stopę bezrobocia, liczni mieszkańcy tych terenów wyjeż­dżają w obce kraje, aby szukać lepszych warunków życia lub zdobywać wiedzę. Wpisuje się to w ogólnopolski trend emigracyj­ny, co widać w danych statystycz­nych - ponad 2 miliony Polaków przebywały poza granicami kraju w 2008 r. Uwolnienie się od kon­troli rodziców i środowiska, po­czucie nieograniczonej wolności, zderzenie z wielokulturowością - to wszystko wpływa także na religijność emigrantów. Osoby o powierzchownej i niepogłębionej wierze szybko rezygnują ze swo­jej tożsamości religijnej i ulegają wpływom innych, silniejszych argumentacji i mody.

Zmartwienia rodziców

– Jestem matką dwojga doro­słych dzieci i każde z nich postawi­ło mnie w trudnej sytuacji – mówi Elżbieta z podolsztyńskiej miejsco­wości. – Na przykład moja córka, która mieszka obecnie w Wielkiej Brytanii, ma narzeczonego Angli­ka i w lipcu weźmie z nim ślub... w Kościele anglikańskim. Uświa­domiłam ją o możliwości uzyskania na tę okoliczność dyspensy, ale – jak wynika z naszych rozmów – odwleka starania. Ostatnio po­informowała mnie, że podczas uro­czystości zaślubin wszyscy obecni w kościele przyjmują Komunię św.

Elżbieta przeżywa tę sytu­ację i próbuje znaleźć odpowiedź na pytanie, gdzie są granice życia religijnego, których nie można przekraczać. Marek Nowak, który mieszkał kilka lat w Niemczech, do­świadczył sytuacji, o której nie potrafi opowiadać bez emocji. Pewne­go roku posłał swojego młodszego syna na spotkania przygotowujące do I Komunii św. Odbywały się one w niemieckiej parafii.

– Z wielkim zaskoczeniem i oburzeniem przyjęliśmy propozy­cję tamtejszego księdza, aby pierw­sza spowiedź dziecka odbyła się przed ojcem, to znaczy przede mną – wspomina dawne wydarzenie. – Na szczęście my, Polacy, byliśmy wtedy większością i udało się nam odrzucić ten pomysł. Oczywiście wytknięto nam polski konserwa­tyzm i zamknięcie.

Po co ja to robię

Trudności, które napotyka­ją przebywający na obczyźnie, wypływają także z faktu, że społeczeństwa zachodnie są mocno zsekularyzowane. Dotyczy to za­równo świeckich katolików, jak i duchownych. Specyfika czy też jednoznaczność polskiego katoli­cyzmu staje często w kontraście z „lekką wersją” świadomości i życia religijnego. Dla wielu mło­dych Warmiaków i Mazurów, którzy wywędrowali za chlebem lub za wiedzą, jest to próba wiary.

Michał Ptak, student Wydziału Teologii UWM w Olsztynie, prze­bywa obecnie w Lueven, gdzie uczestniczy – w ramach programu Erasmus – w zajęciach z zakresu teologii. Do swoich przyjaciół i znajomych w Polsce przysyła listy w formie pamiętnika. Jeden z nich opisuje zaskoczenie, jakie przeżył w Środę Popielcową:

„Kościół kato­licki umiera. Przeżyłem dziś coś okropnego! Rano nie mogłem po­jawić się na Mszy św. w American College, postanowiłem, że pójdę wieczorem. Dla bezpieczeństwa wybrałem godzinę 17. 30 – okazało się, że o tej porze nie ma nigdzie Mszy św., nigdzie w całym Leuven! Główny kościół jest zamknięty na cztery spusty. Zacząłem więc chodzić od kościoła do kościoła, szukając... W akcie desperacji za­szedłem do św. Damiana i okazało się, że Msza św. jest w krypcie przy grobie świętego. Na Eucharystii w Środę Popielcową było 17 sta­rych osób (z całym szacunkiem dla wszystkich wiekowych ludzi) i ja... Przez pierwsze 15 minut siedziałem w szoku, przez następne 15 próbo­wałem uczestniczyć. Ostatecznie wyszedłem podłamany kondycją Kościoła na Zachodzie. Najgorsze jest to, że nikt nie podzielił w akademiku moich emocji.

Amery­kanie oschle stwierdzili: »Belgia nie jest religijnym krajem«, Wę­grzy w ogóle nie wiedzieli, że dziś Środa Popielcowa, Belgowie mieli w nosie to, co ja mówię. Przyznam, że nie mogę znaleźć sobie miejsca w pokoju.

Całe szczęście dziś wieczorem w Pangei (organizacji studenckiej) jest wieczór filmów bałkańskich, na który się wybie­ram. I jestem trochę społecznym odłamem, bo mój rocznik zorga­nizował pizza-party, a ja dyskret­nie odmówiłem i powiedziałem: »I don't want to eat today«. Chyba nie do końca wiedzą, po co ja to ro­bię i dla Kogo!”. Właśnie do takich ludzi został posłany ks. Mariusz Dąbrowski, kapłan warmiński, który od kilku lat pracuje wśród Polaków w Belfa­ście. Jest wikariuszem w irlandz­kiej paraf i pw. św. Jana Ewangeli­sty i jednocześnie duszpasterzem Polonii.

– Nasza praca polegała na po­czątku na budowaniu podsta­wowych struktur – wspomina ks. Mariusz. – Wokół Eucharystii gromadziła się pewna liczba osób związanych z Kościołem. Pro­centowo uczestnictwo Polaków nie jest duże – w niedzielnych Mszach św. uczestniczy około 20 proc. rodaków przebywających w Belfaście. Część zrezygnowała z praktyk religijnych. W tej chwili istnieje szkółka sobotnia, do któ­rej uczęszcza około 160 dzieci. Uczymy w niej języka polskiego i katechizmu. Dużą popularnością cieszą się kursy przedmałżeńskie – opowiada warmiński kapłan na emigracji.

Poza grupą związaną z dusz­pasterstwem nie jest najlepiej. Ks. Mariusz wymienia pułapki, w które wpadają przebywają­cy w Irlandii rodacy. – Schemat jest prosty. Utrzymanie religijności związane jest z kulturą środowiskową. Im bardziej wiara pogłębiona, tym łatwiej przy niej wytrwać i ją obronić. Gdy jest wia­rą narzuconą i niepogłębioną, szybko dochodzi do obojętności re­ligijnej. Wtedy pojawiają się także zjawiska negatywne: alkoholizm, narkomania, zdrada – tłumaczy kapłan.

Ksiądz Dąbrowski zwraca uwa­gę na dwa szczególnie dramatyczne zjawiska. – W czasie mojego pobytu w Belfaście zdarzyło się około 15 samobójstw - mówi ze smutkiem. Byli to najczęściej mężczyźni w średnim wieku. Kiedy ojciec ro­dziny tu przyjeżdża, żyje w presji sprostania finansowym wymaga­niom rodziny i własnym ambicjom. Bliscy chcą, aby przysyłał im jak najwięcej pieniędzy. Nie zawsze jest to łatwe do osiągnięcia. Wtedy pojawiają się depresje.

W opinii przebywających na emigracji ważne jest poczucie wspólnoty, której Polakom w życiu codziennym najczęściej brakuje. Takie zadanie stawia sobie duszpasterstwo polonijne, ale powinni o tym także pamiętać ci, którzy zostali w kraju. Więzi z najbliższymi i czas przebywania z nimi jest ważniejszy od... euro, dolara i funta.

Jak mówi ksiądz Lucjan Świto: -Warmiacy wyjeżdżający do obcych krajów powinni pamiętać o kilku podstawowych zasadach życia religijnego: osoby przebywające na obczyźnie przynależą do parafii miejsca zamieszkania. Chodzi o zamieszkanie stałe, gdy ktoś zamierza mieszkać na sposób stały lub faktycznie mieszka przez 5 lat, oraz zamieszkanie czasowe, czyli takie, kiedy ktoś ma zamiar mieszkać przynajmniej 3 miesiące lub faktycznie mieszka 3 miesiące. Wtedy przynależy się do parafii tamtejszej. zasady przyjmowania sakramentów w Kościele katolickim są takie same na całym świecie. W niektórych krajach dopuszcza się przyjmowanie komunii św. na rękę, ale jest to zawsze możliwość, a nie konieczność. najważniejsze jednak jest to, że obowiązuje spowiedź indywidualna. Nabożeństwa z rozgrzeszeniem ogólnym (wielu osób) mogą odbyć się tylko w dwóch przypadkach: a) w niebezpieczeństwie śmierci, b) gdy nie ma odpowiedniej liczby kapłanów. Jednak zawsze z zaznaczeniem, że należy się wyspowiadać indywidualnie (spowiedź uszna), gdy będzie taka możliwość.

Kościół generalnie odradza zawieranie ślubów z osobami innej wiary i innego wyznania. jednak jeśli ktoś ma taki zamiar, należy uzyskać odpowiednie dyspensy. Jest to bowiem przeszkoda rozrywająca. Bez pozwolenia biskupa małżeństwo jest nieważne. Należy także sprawdzić, czy partner jest stanu wolnego, to bardzo ważne. Istotna jest także deklaracja strony katolickiej, że zachowa swoją wiarę i wychowa w niej potomstwo. Strona niekatolicka składa deklarację, że nie będzie w tym przeszkadzać.