Bohater tej książki nie jest szerzej znany, gdyż w PRL jego publikacje znalazły się na indeksie cenzury. Ksiądz Gnatowski był dzieckiem Kresów wieloetnicznych, wielowyznaniowych, a jednocześnie człowiekiem zakorzenionym w polskiej tradycji narodowej i katolicyzmie. Wszechstronnie wykształcony, włączył się do życia literackiego, publikując pod pseudonimem Jan Łada. Aktywnie uczestniczył w debatach ideowych. Prezentował w nich dojrzały, konserwatywny namysł nad epoką. Wyjątkowy etap w jego biografii zajmuje służba w dyplomacji papieskiej. Był sekretarzem nuncjatury apostolskiej w Monachium, a więc w jednej z najważniejszych wówczas placówek dyplomacji watykańskiej. Dzięki temu miał możliwość wniknięcia za kulisy wielkiej polityki w okresie, kiedy na nowo kształtowała się pozycja Stolicy Apostolskiej w przestrzeni międzynarodowej.

Zaletą omawianej książki jest nie tylko erudycja autora – publicysty i polityka dr. Jana Marii Jackowskiego, który przeprowadził obszerną kwerendę w archiwach. Walorem jest także styl jego opowieści. Biografia ks. Gnatowskiego przedstawiona została w kontekście różnych przełomów, nieodwracalnie zmieniających bieg historii. Jackowski wprowadza nas w spory tamtej epoki, przedstawiając dylematy, przed jakimi stawały elity pragnące być wierne Kościołowi, w czasach kiedy było to coraz trudniejsze. Świetnie napisany jest rozdział o kresowym micie, który kształtował przecież nie tylko ludzi urodzonych i wychowanych na Kresach. Talentowi autora zawdzięczamy to, że postać ks. Gnatowskiego powraca w pełnym blasku jego intelektualnej oryginalności, talentu i bogatej osobowości.

Andrzej Grajewski