Gułag to akronim oznaczający Główny Zarząd Poprawczych Obozów Pracy. Świat dowiedział się o jego istnieniu dzięki dziełu Aleksandra Sołżenicyna „Archipelag Gułag”. Pisarz, więzień takiego obozu, chciał w książce ocalić pamięć o milionach ludzi, którzy w trybach nieludzkiego systemu zniknęli na zawsze. Polski odpowiednik Gułagu nie miał dotąd całościowego opracowania. W książce „Gułag nad Wisłą” Bogusław Kopka szczegółowo opisał jego powstanie oraz funkcjonowanie.

System obozów pracy w Polsce tworzony był w kilku etapach. Pierwsze zakładała sowiecka policja polityczna NKWD, a więźniami byli głównie żołnierze AK. Największy mieścił się w Rembertowie. Trzymano tam żołnierzy AK, NSZ oraz działaczy narodowych, m.in. gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila”. Później do obozów trafili volksdeutsche z Pomorza i Górnego Śląska oraz Niemcy, jeńcy wojenni i mieszkańcy tych terenów. Wiosną 1945 r. powstała górnośląska odnoga Gułagu – obozy pracy przymusowej Centralnego Zarządu Przemysłu Węglowego.