Jest to bowiem nie tylko biografia poety, ale także szeroka panorama epoki, a właściwie kilku epok.

Już same daty życia autora „Wolności tragicznej” (1894–1969) prowokują do takiego ujęcia, bo przecież w tym czasie zawiera się przynajmniej kilka przełomów – nie tylko w historii Polski, ale również w dziejach całego świata. Lecz Wencel sięga jeszcze głębiej: do czasów kolonizacji józefińskiej, kiedy to do Galicji przybyli niemieccy przodkowie Wierzyńskiego. Dalej jest równie ciekawie: w tle losów poety śledzimy nie tylko wielkie wydarzenia polityczne, ale także np. rozwój kolei, zmieniający się rynek czasopism, życie literackie i relacje między pisarzami. Dowiadujemy się też m.in., że Wierzyński był jednym z pomysłodawców Tour de Pologne, i poznajemy historię jego przyjaźni z Ignacym Matuszewskim, jednym z najwybitniejszych polityków II Rzeczypospolitej.

Wojciech Wencel idzie pod prąd obiegowych opinii o twórczości poety, zdecydowanie przewartościowując jej kanon. Do tej pory bowiem Wierzyński funkcjonował w świadomości wielu Polaków jako autor wczesnego tomu „Wiosna i wino” oraz „Lauru olimpijskiego”, czasami doceniano też jego ostatnie, intelektualne wiersze. Tymczasem dla Wencla najwybitniejsze jest właśnie to, co pośrodku: historiozoficzne tomy z lat 30. i 40.: „Wolność tragiczna”, „Ziemia-Wilczyca”, „Krzyże i miecze”. Wczytując się w cytowane w książce – niewątpliwie reprezentacyjne – fragmenty tej poezji, trudno się z nim nie zgodzić.

Bogactwo źródeł, z których skorzystał autor, pozwala lepiej zrozumieć zarówno samą postać Kazimierza Wierzyńskiego, jak i czas, w którym przyszło mu żyć. Szczególnie cenne okazują się tu źródła emigracyjne, w Polsce niemal nieznane. Erudycja autora biografii nie przeszkadza mu jednak pisać lekko – książkę można więc polecić nie tylko specjalistom, ale i wszystkim zainteresowanym historią XX wieku.

  Wojciech WencelWierzyński.Sensponad klęskąInstytut LiteraturyKraków 2020ss. 368