„Czas adwentu to czas namysłu nad nadzieją człowieka. Mamy się dokładniej przyjrzeć naszej nadziei. Ściśle rzecz biorąc, mamy dotknąć sporu, jaki od wieków prowadzi Ewangelia ze złożami pogaństwa, rozpościerającymi się w głębi nas samych. Nadzieja czy rozpacz?” – pytał przed laty, rozpoczynając swe adwentowe rozważania, ks. Józef Tischner na kartach książki „Miłość nas rozumie”.

Adwent. Czas namysłu. Oczekiwania. Przywoływania i powracania do dawnych tradycji. A może przede wszystkim czas szalonej konsumpcji i przedświątecznych zakupów?

O historii i dawnych adwentowych obyczajach mówiła w czwartek dyrektor tyskiego Muzeum Miejskiego, Maria Lipok-Bierwiaczonek. Wygłoszona przez nią prelekcja nosiła tytuł „Od św. Katarzyny do Godów. Okres adwentu i Boże Narodzenie w tradycji śląskiej”. Obok hucznie obchodzonych do dziś Barbórek, czy też dnia, w którym w Kościele wspominamy św. Mikołaja, badaczka przypomniała także dwa inne święta/tradycje, o których mało kto dziś pamięta.

Pierwsze z nich to tzw. Panienki, które niegdyś obchodzono 8 grudnia, gdy w kalendarzu liturgicznym odnotowujemy Niepokalane Poczęcie Najświętszej Maryi Panny. Drugie zapomniane święto to Łucyje z 13 grudnia – związane z postacią św. Łucji. Na czym polegały i jak wyglądały ich obchody?

„Chłopcy poprzebierani są za biskupów, diabła, śmierć, kozy, Żydów... i chodzą od domu do domu, śpiewają odpowiednie stare pieśni i tańczą” – pisał o „chodzyniu po mikołajstwie” Marek Szołtysek. Obchodzone 6 grudnia w miejscowości Łąka „mikołajstwo” to zwyczaj, w którym udział biorą młodzi mężczyźni (szczegółowo na ten temat pisze Jan Drzymała w artykule  Łąka świętego Mikołaja). W czasie Panienek i Łucyj prym miały natomiast wieść ubrane na biało młode dziewczęta. I to właściwie wszystko, co wiemy dziś na temat tych dwóch, zapomnianych już obrzędów.

Wiemy natomiast, iż od lat Adwent to także czas ścierania się rozmaitych tradycji, zjawisk i zmian kulturowych. Jak przypomniała Maria Lipok-Bierwiaczonek, w okresie międzywojennym polscy publicyści apelowali, by zamiast choinek (postrzeganych wówczas jako germańskie i protestanckie) stawiać w domach wyłącznie szopki. W czasie II wojny światowej przekonywano, że prezenty dzieciom na Śląsku przynosi Knecht Ruprecht (parobek św. Mikołaja), po wojnie zaś obok Dziadka Mroza pojawiły się niespotykane dotąd ozdoby choinkowe. Otóż w latach ’50 w szkołach i zakładach pracy choinki przystrajano… emblematami związanymi z planem sześcioletnim.

Także i dziś, w XXI wieku, nie możemy narzekać na brak różnorakich, przedświątecznych dziwactw, „nowych świeckich tradycji” i osobliwości, wśród których na plan pierwszy wysuwa się postać "jegomościa w czerwonym kubraku, czerwonej czapce z pomponem i z wielką białą brodą", czyli tzw. zachodniego Mikołaja z Laponii. O tym wszystkim opowie Państwu ks. Artur Stopka w cyklu felietonów o przygodach Adwentowej Czekoladki. W ubiegłym roku prezentowaliśmy tylko niektóre klipy jego autorstwa. W tym roku pojawi się u nas komplet 26 odcinków, które będzie można obejrzeć tutaj