Widzowie, którzy mieli nadzieję, że dowiedzą się czegoś więcej o kulisach wydarzeń marcowych 1968 roku, mogą poczuć się rozczarowani. Rzeczywiście część akcji rozgrywa się w marcu 1968, ale te wydarzenia są tylko tłem dla opowieści o miłości dwojga młodych ludzi. Podczas filmu nasuwa się refleksja, że oglądamy „marcową historię” Romea i Julii. Nie jest to zarzut, bo film jest sprawnie zrobionym melodramatem z polityką w tle. Tym bardziej że bohaterowie nie są aktywnymi uczestnikami wydarzeń politycznych, chociaż udziela im się entuzjazm buntującej się młodzieży.

Akcja rozpoczyna się 25 listopada 1967 r., w dniu premiery „Dziadów” Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka w Teatrze Narodowym. W filmie oglądamy „Wielką Improwizację” w interpretacji Gustawa Holoubka, która wzbudza entuzjazm publiczności. Przedstawienie uważnie obserwują również przedstawiciele władz, a wśród nich wysoki funkcjonariusz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Jak się później okaże – ojciec jednego z głównych bohaterów filmu.

W filmie jak w kalejdoskopie przewijają się ważniejsze wydarzenia związane z Marcem ’68 – pochód, jaki odbył się po ostatnim spektaklu „Dziadów”, czy wiec 8 marca na Uniwersytecie Warszawskim, który stał się właściwym początkiem tych wydarzeń. Nie mogło oczywiście zabraknąć wystąpienia I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki, który potępił „elementy antysocjalistyczne” i syjonistów. Reżyser płynnie wplótł w fabułę materiały archiwalne, obrazujące m.in. akcje milicji, a także fragmenty wspomnianego przemówienia Gomułki. Na pierwszym planie pozostaje jednak historia miłości Hani i Janka. Pochodzą z różnych środowisk, co przekłada się na ich relacje. Ojciec Hani jest zasymilowanym Żydem, który stracił pracę w czasie czystek, natomiast ojciec Janka – pułkownikiem UB. Fakt, że ich rodziny znajdują się po przeciwnych stronach dramatu, sprawia, że ich marzenia o wspólnym życiu stają pod znakiem zapytania.

Edward Kabiesz

Marzec ’68, reż. Krzysztof Lang, wyk.: Vanessa Aleksander, Ignacy Liss, Ireneusz Czop, Edyta Olszówka, Mariusz Banaszewski, Anna Radwan, Polska 2022.