NZS. Zapis osobisty

Album „Precz z komuną. Niezależne Zrzeszenie Studentów w województwie katowickim w latach 1980–1990” jest wartościowym uzupełnieniem wiedzy na temat rewolucji solidarnościowej, podkreślającym rolę środowisk akademickich w tym czasie.

Przemysław Miśkiewicz, Łukasz Kobiela Precz z komuną! Stowarzyszenie Pokolenie/Muzeum Śląskie Katowice 2021 ss. 540

Książka nie tylko opisuje dzieje powstania NZS i jego rolę w pierwszym okresie tzw. karnawału Solidarności, a później stanu wojennego oraz walki o ponowną legalizację w 1989 r., ale w poruszający sposób przekazuje też osobiste doświadczenia uczestników tych wydarzeń. Autorzy przeprowadzili setki wywiadów z byłymi działaczami NZS i ich opowieść umiejętnie sklejają w jedną, konsekwentnie prowadzoną relację o tamtych dniach. Ogromną wartością tej publikacji są setki zdjęć, najczęściej nieznanych publicznie, wydobytych z domowych archiwów, bardzo osobistych. W istotny sposób uzupełniają one ikonografię tamtych wydarzeń o obrazy ilustrujące antykomunistyczny bunt młodego pokolenia. Jego radykalizm i odwaga stały się w okresie stanu wojennego ważnym czynnikiem wpływającym na postawę całego społeczeństwa.

Ciekawe są kościelne odniesienia tych wydarzeń. Część działaczy NZS była aktywna w duszpasterstwie akademickim i aktywnie uczestniczyła w papieskich pielgrzymkach w latach 1983 i 1987, co ilustrują zgromadzone w książce kadry fotograficzne. Wielu działaczy NZS w stanie wojennym było represjonowanych, co czasem zmieniało całe ich życie. Opisy represji znajdują się w wielu spośród 110 zamieszczonych w książce biogramów najważniejszych działaczy NZS z województwa śląskiego. Po 1989 r. wielu z nich było aktywnych w mediach, życiu społecznym i politycznym, nieraz zajmowali ważne urzędy państwowe. Można więc mówić o pokoleniu NZS, które chociaż w III RP nie zawsze dokonywało podobnych wyborów, wnosiło do życia publicznego energię, rozmach i przekonanie, że można zrobić więcej, jeśli się chce.

Andrzej Grajewski