Wojna, która zhańbiła Europę

Idealistyczne wyobrażenia o wojnie szybko zderzają się z rzeczywistością.

Wyraziste obrazy walk, śmierci i cierpienia żołnierzy są w filmie przejmujące.
Materiały prasowe

Trudno sobie wyobrazić, jakim koszmarem dla mieszkańców Europy Zachodniej była I wojna światowa, która nam po latach rozbiorów przyniosła wolność. Kiedy większość rządów pchała narody do walki zbrojnej, właściwie tylko papież Benedykt XV wzywał do opamiętania i zaprzestania starć. Wojnę tę nazwał „okropną rzezią, która zhańbiła Europę”, narażając się w ten sposób na krytykę ze strony wszystkich przywódców skonfliktowanych stron.

Powieść „Na Zachodzie bez zmian” Ericha Marii Remarque’a, bazująca częściowo na własnych przeżyciach autora, jest chyba najlepszą ilustracją okrucieństwa i barbarzyństwa wojny, która przyniosła śmierć milionom istnień. W Niemczech na zlecenie Goebbelsa książkę tę palono, a jej autora oskarżano o szkalowanie armii. Wielu nie podobały się pacyfistyczne poglądy pisarza. Powieść i film są oczywiście dziełami antywojennymi, które przedstawiają wojnę tak, jak wyglądała naprawdę – w sposób realistyczny, bez romantycznych uniesień. Najważniejszy wątek dotyczy jednak wpływu, jaki horror wojennych doświadczeń wywiera na psychikę młodych żołnierzy, zmieniając całkowicie ich życie.

Film Edwarda Bergera to pierwsza niemiecka ekranizacja powieści, dwie poprzednie były dziełem reżyserów amerykańskich. Najnowsza adaptacja nie jest wiernym przeniesieniem książki na ekran. Reżyser dodał kilka scen, których w dziele Remarque’a nie było, ale nie zmieniło to przesłania literackiego pierwowzoru. Paul Baumer, uczeń liceum, w 1917 roku bez zgody rodziców wstępuje do wojska. Pełni entuzjazmu rekruci wyruszają wkrótce na front, gdzie ich idealistyczne wyobrażenia o wojnie szybko zderzają się z rzeczywistością. Wyraziste obrazy walk, śmierci i cierpienia żołnierzy są przejmujące, czasem trudne do zniesienia. Część z nich po tych wszystkich okropnościach, których byli świadkami, traci wolę życia. Inni nawet w tak straszliwych okolicznościach starają się zachować człowieczeństwo, pomagają sobie i chronią się nawzajem. To także opowieść o przyjaźni, wytrwałości i wartości ludzkiego życia.

Edward Kabiesz

Na Zachodzie bez zmian, reż. Edward Berger, wyk.: Felix Kammerer, Albrecht Schuch, Aaron Hilmer, Edin Hasanovic, USA/ Niemcy 2022