Śląska filozofia pragmatyczna

  Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Cztery, niezwykle zróżnicowane i wnikliwe eseje składają się na wydany w 2001 r. tomik „Nagrobek ciotki Cili” autorstwa Stefana Szymutki (1958-2009). Zbiór nominowany był do Nagrody Literackiej Nike oraz Śląskiego Wawrzynu Literackiego. Osobiste przeżycia z młodości autora – śląskiego historyka literatury, eseisty i wykładowcy akademickiego – osadzone w literackiej i naukowej perspektywie stały się punktem wyjścia do rozważań nad życiem sensu largo. 

Odpowiadając, czy raczej próbując skonfrontować się ze stawianymi przez samego siebie pytaniami o kwestie fundamentalne, autor sięga zarówno do śląskiej tradycji, mądrości pokoleń, poglądów poszczególnych członków własnej rodziny, jak i do koncepcji wielkich filozofów – Heideggera, Husserla, Nietzschego i wielu innych. Często uznając wyższość tej śląskiej, pragmatycznej, nieusystematyzowanej jeszcze filozofii. Zestawiona z Heideggerem ciotka Cila wygrywa, bo jest stąd i lepiej rozumie targające Szymutką wątpliwości.

W swych szkicach autor poszukuje jednocześnie specyficznego wzorca myśli i idei, który kształtuje śląskość. Zastanawia się nad tym, jak mocno determinuje naszą przyszłość miejsce urodzenia – czy to aby nie ono najsilniej wpływa na to, jacy jesteśmy, w jaki sposób przebiega nasze życie, czym ono dla nas jest i wreszcie czym jest dla nas śmierć.

Ostatecznie Szymutko dość jednoznacznie zwraca się ku koncepcji, że wystarczy urodzić się Ślązakiem, odziedziczyć śląskie geny i zostać wychowanym przez Ślązaczkę, by już w dzieciństwie zostać pro-postmodernistą. Uznaje, że Ślązacy byli nimi zawsze, bo też i zawsze obcy był im fundamentalizm, siła dyskursu i sztywność zasad.     

Być może dlatego tak konsekwentnie Śląsk zwraca się ku milczeniu tam, gdzie idzie o najważniejsze sprawy – sens życia, miłość, śmierć. W rozmowach, które się tutaj toczą, jest miejsce na najważniejsze sprawy ludzkości, ale musi ono pozostać puste. A przecież – jak słusznie zauważa Szymutko – większość ze śląskich godek od razu można przełożyć na wielkie dramaty.

*

Stefan Szymutko, Nagrobek ciotki Cili, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2001.

***

Tekst z cyklu Mała Biblioteczka Śląska