Lazar i lazaryt

Czytamy o tym w 11 rozdziale u św. Jana, skąd dowiadujemy się, że Łazarz był przyjacielem Chrystusa, który mieszkał w Betanii wraz z dwoma siostrami: Marią i Martą. Ten drugi Łazarz najbardziej jest znany z tego, że na oczach tłumu został wskrzeszony przez Chrystusa choć od czterech dni leżał w grobie.

Już w dzieciństwie uprzytomniłem sobie, jak ci Łazarze głęboko przeniknęli do chrześcijańskie i europejskiej świadomości. Otóż podsłuchałem kiedyś, jak starsze Ślązoczki opowiadały w autobusie o pewnej kobiecie którą - odwioźli do lazarytu - i lamentowały nad jej lazarytowymi cierpieniami. Ja natomiast nie rozumiałem, co to takiego jest ten lazaryt. Początkowo nawet myślałem, że to może jakaś sala tortur czy więzienie. Ale gdy potem mój dziadek znalazł się w lazarycie to zrozumiałem, że chodzi o szpital.

Myślę, że nazwa lazaryt jest doskonała, bo kojarzy się nie tylko z nieszczęściami chorowania Łazarza biedaka, ale też ze wskrzeszonym Łazarzem. Zatem w lazarycie może również pod okiem lekarzy i nie bez Ponbóczkowej pomoc dojść do wydźwignięcia, jakby wskrzeszenia chorego z łoża boleści. Szkoda więc,że aktualnie używa się u nas prawie wyłącznie bezdusznego słowa - szpital, kojarzącego się bardziej z gospodą, bo pochodzącego od łacińskiego słowa - hospitus, czyli gość w obcym domu.

Śląskie słowo lazaryt znaczy więc tyle, co szpital, choć brzmi piękniej i bardziej po chrześcijańsku. Pochodzi ono od łacińskiej i niemieckiej wersji imienia Łazarz, czyli Lazarus, czy może jeszcze bardziej od wersji czeskiej - Lazar. W języku czeskim zresztą również są słowa lazaret - szpital i lazaretni - szpitalny. Można więc powiedzieć, że śląski lazaryt pochodzi z czeskiego, podobnie jak: swaczyna (podwieczorek), haderlok (zbieracz starych szmat) czy mamlas (oferma). Z drugiej strony również polszczyzna zna słowo lazaret, ale jestono rzadko stosowane, i to raczej wyłącznie na określenie dawnego szpitala wojskowego.

Natomiast Lazarus, Lazar, polski Łazarz czy śląski Łazorz może się również kojarzyć z Zaduszkami czy świętem Wszystkich Świętych. Bo przecież któż ma większe doświadczenie z umieraniem i śmiercią niż właśnie ów biblijny przyjaciel Chrystusa. Przecież Łazarz umierał dwa razy i miał dwa pogrzeby.

Ciekawe też jest, że pierwszy grób Łazarza był w Betanii, w Ziemi Świętej, ale potem po wskrzeszeniu żył jeszcze długo i miał działać w Europie jako misjonarz. Tradycja mówi o jego działalności na terenie dzisiejszej Francji – w Marsylii. Jego relikwie też czczone są od średniowiecza w burgundzkiej miejscowościach Autun.