Gołymbiorze, gołymbiorze – jak śpiywo zespół B.A.R. – take hobby majom, że na niebo zaglondajom. Króliki? Familoków coroz mynij, to i chlywików ni ma. Łogródek – fto mo plac, to cosik tam przi laubie szkubnie. W szkata jeszcze sie grywo, ino że wiyncyj na „kurniku”. A fusbal? Fusbal to jest tyn szport, skuli kierego Ślonzok czasym blank gupnie. Naturalnie som i Ślonzoki, co ich to „niy ruszo”. Miołech takigo ujka, co na gyburstak zawsze prziłaził trocha niyskorzi. A to skuli tego, że przodzi grało sie w szkata i godało ło fusbalu. A łon tego niy kapowoł. Znoł za to wszystke nowe filmy, co leciały w kinie „Rialto”. To był jednak naprowda wyjontek.

Ruch wygrywo 12:1
Tyn nojbardzij dzisiej po­pularny szport prziszeł do nos na poczontku XX wieku. Przodzi była to ino zabawa, coby sie trocha po placu za balym polotać i inksze muskle rozruszać, a niy ino te, co były potrzebne do robo­ty. Nojlepszymi drużynami jeszcze „za Wilusia” były Preußen 05 (łod 1922 1 FC), Germania i Diana z Katowic i SuSV 09 z Bytomia. Po piyrszyj wojnie po stronie nimiecki z SuSV 09 konkurowały Preußen 05 Zaborze i gliwicke VfB i Vorwärts-RS. Po polskij stronie do 1 FC z Katowic doszeł Ruch Wielke Hajduki. Łoba te klu­by noleżały do założycieli polski ligi w 1927 roku.

Piyrsze sukcesy prziszły, ale dopiyro pod koniec lot 20. W piyrszym roku ligi 1 FC ło mało co niy łostoł mistrzym Polski. 25 września 1927 prziszło im grać w doma z Wisłą Kraków. Przegra­li 0:2. Tyż skuli tego, co syndzia Hanke z Łodzi robił wszystko, coby mistrzym łostała Wisła. Tak sie tyż stało. W 1929 po nimiecki stronie Preußen Zaborze łostoł piyrszy roz mistrzym okryngu południowo-wschodnigo.

Potym prziszeł czas Ruchu. Z legendarnym atakym Peterek, Wilimowski, Wodarz Ruch piynć razy w latach 1933–38 zrobił mistrza. W 1937 był trze­ci, za to przed nim chorzowski AKS. Lata 30. idzie nazwać zło­tymi latami ślonskigo fusbalu przed wojnom. Ruch wygrywoł wtedy wszyndzie. W 1936 we Mo­nachium z Bayernem i Stutt­garcie z VfB. Na Ślonsku śpiywało sie wtedy tako śpiywka: „Peterek głowom, Wilimowski nogom, Kiepura pyskym, Konopacka dyskym” i żodnego niy szterowało, że dwa łostatnie nazwiska ni miały ze Ślonskym nic wspólnego.

W 1939 (grało sie wtedy wiosna–jesiyń) Ruch prowadził zaś w lidze, a 21 maja wygroł 12:1 z Union-Touring Łódź. W tym szpilu Wilimowski trefił do bramy dziesiynć razy. Dwie bramy dołożył Peterek. Po 1 września na Ślonsku grało sie dalij, tela że pod nimieckom fanom. Na wysokim poziomie tak dugo, aż niy zaczyno brakować hitlerowski armii wojoków na froncie. Idzie pedzieć, co wojna zniszczyła nojlepsze lata niyjednymu groczowi.

Mocniyjsi dziynki lwowiokom
Fusbal był u nos jednak tak popularny, że gibko sie łodrodził, a dziynki byłym groczom ze Lwo­wa, co założyli Polonia Bytom, stoł sie jeszcze mocniyjszy. Bajtle przi chlywikach i hasiokach durś lotali za balym. Do starych, dobrych drużyn (Ruch, AKS, Lipiny) doszlusowały nowe. Groczy było dość.

W Zabrzu powstała reprezyntacyjno drużyna górnictwa. Górnik był nojlepszy niy ino bezto, że tak kozali ci „z wiyrchu”. Wte­dy wiyncyj do godanio miało woj­sko (Legia Warszawa) czy milicjo (Wisła Kraków). Grocze ze Ślonska gra­li wszyndzie. Połowa groczy we mocnyj wtedy Lechii Gdańsk pochodziło ze Ślonska. Za mie­dzom w Sosnowcu grali Bazan, Gałeczka, Krawiarz, Piecyk, Szyguła i inksi. Legia brała, kogo chciała. Niby ino do wojska. Niykierym sie tam spodobało i łostowali na zawsze (L. Brychczy). Mimo tego ślonskigo eksportu, ino pora razy udało sie Wiśle abo Legii zrobić mistrza.

Po wojnie piyrszo liga to niy ino Ruch i Górnik. Spomniołech już ło Polonii Bytom. Niby klub „lwowioków”, ale grali sam tyż Anczok, Banaś, Liberda, Winkler. To była trzecio siła ślonskigo fusbalu – po Ruchu i Górniku.

Do tego do piyrszyj ligi za­czyny sie „ciść” inksze drużyny. Piyrszy był Radlin, potym Szom­bierki. W Opolu powstała Odra, a w Katowicach na bazie Rapidu Wełnowiec GKS. Unia Racibórz tyż była w piyrszyj lidze. Potym piyrszo liga miały jeszcze inksze ślonske miasta. Rybnik, Tychy, Jastrzymbie, Wodzisław i Radzion­ków, a w łostatnich latach Gliwice i Bielsko.

Coroz wiyncyj drużyn ze Ślonska grało tyż w 2. lidze. Niy ino Naprzód Lipiny, kiery za Niymca doszeł do półfnału w pucharze, ale jeszcze 15 inkszych drużyn, a jak sie wejrzi na składy trzecij ligi, to kożdy Ślonzok znojdzie blisko mu drużyna. Na Ślonsku było tela dru­żyn, co grały dwie grupy ligi okryngowej i łoba mistrze „szły dali”. To tyż była siła ślonskigo fusbalu. Kożdo dzielnica miała swoja drużyna. Fto jesz­cze dzisiej pamiynto take kluby, jak Czułowianka, Górnik Godula, Jedność Michałkowice czy KS 27 Orzegów? Abo sie blank straciły, abo sie „połonczyły” z inkszymi, co w praktyce znaczyło to samo.

Tako roma momy w doma
Co jakiś czas grało sie na Ślonsku „ważne szpile”. Niy ino te, w kierych grała Polsko drużyna przed mistrzostwami świata. W 1963, jak Górnik groł z Austriom Wiedeń, to na „Ślonskim” było prawie 120 tys. ludzi. Rekord niy do pobicio na polskich stadionach. Potym były łoba Manchestry i AS Roma. Transparynt „Tako roma momy w doma” widziała w TV cołko Pol­ska. Tyż Ruch groł w europejskich pucharach. W Chorzowie przegry­wały AS St. Etienne – swego czasu etatowy mistrz Francji i Feyenoord Rotterdam.

16 września 1970 miała GieKSa swój wielki szpil. Na „Ślonskim“ przegrała 0:1 z Barcelonom. Tydziyń niyskorzij w Barcelonie Rother i s-ka prowadzili już 2:0. W końcu niy stykło kondycji i skończyło sie na 2:3.

„Ważne szpile” grało sie tyż w niższych klasach. W jednym z nich 2 lipca 1966 Górnik Kostuchna groł z Grunwaldym Halymba. Goście musieli wygrać, coby wlyźć do ligi okryngowyj. Kostuchna grała ło „tytka śliwek”. Na końcu stoło 3:3. Piynć tysiyncy ludzi na A-klasowym szpilu.

Po leku zaczyno sie to wszyst­ko tracić. Łostatnie mistrzo­stwo Polski zdobył ślonski klub (Ruch) w 1989 roku. 23 lata czeko już Ślonsk na mistrza Polski. Latoś niywiela brakowało.

Niby ni ma tak źle. W ekstra­klasie momy trzi drużyny: Gór­nik, Ruch i Podbeskidzie z Bielska. W 2. lidze – nazywanyj, coby niy było za ańfachowo piyrszom – sztyry drużyny: GKS Katowice, Piast, Polonia i Ruch Radzionków. W żodnym regionie ni ma wiyncyj drużyn w dwóch piyrszych ligach.

Andrzej Gowarzewski w roczniku FUJI pisze, co w stosunku do licz­by ludzi nojwiyncyj drużyn jest w Opolskim. Mimo to Odra Opole, klub z historycznyj stolicy Górnego Ślonska, niy poradzi sie podniyść. Nojlepsze czasy niykierych minyły. Radlin, Szombierki jeszcze som na dole. Inksze sie poleku dźwigajom (Rybnik, Tychy). Fto wiy, może doczekomy sie zaś takich czasów, co we kożdo sobo­ta i niedziela pódzie sie łobejrzeć na żywo trzi abo sztyry szpile. Kożdy mo sam ta swoja jedna drużyna, ale bydźmy radzi z kożdyj ślonski drużyny w ekstraklasie i kibicuj­my naszym chopcom, jak grajom we MŚ abo ME.