Ksiądz z malowanej skrzyni

Alina Świeży-Sobel

publikacja 26.09.2012 05:42

Cieszyn. Zaplanowana na ostatnie dni września tegoroczna edycja imprez odbywających się pod wspólnym hasłem „Skarby z cieszyńskiej trówły” przyniesie kolejne spotkania z bogactwem tradycji Śląska Cieszyńskiego. W programie są wystawy, koncerty i spotkania prezentujące dorobek kulturalny, sztukę i historię regionu, tradycje rzemiosła. Wśród osób, których zasługi zostaną wydobyte z tej symbolicznej skrzyni, znajdzie się ks. prałat Józef Londzin.

 Wśród imprez tej edycji „Skarbów...” będzie spacer z burmistrzem ks. Londzinem – w tej roli Wojciech Grajewski Alina Świeży-Sobel Wśród imprez tej edycji „Skarbów...” będzie spacer z burmistrzem ks. Londzinem – w tej roli Wojciech Grajewski

Trówła, malowana skrzynia, znajdowała się niegdyś w każdym domu. To w niej mieszkańcy przechowywali najcenniejsze przedmioty. Teraz sama jest bohaterką jednej z wystaw, na którą Muzeum Śląska Cieszyńskiego zaprasza do Cafe Muzeum. „Skrzynie jak malowane” to prezentacja wzorników ornamentów ozdabiających trówły. Szczegółowy program dwunastej edycji „Skarbów z cieszyńskiej trówły” prezentujemy na naszej stronie internetowej: bielsko.gosc.pl. Tytułowe skarby z cieszyńskiej trówły to przekazywane z pokolenia na pokolenie tradycje: dawne zwyczaje, zawody, ale także szanowany przez przodków świat wartości duchowych.

– Nie ma wątpliwości, że to dobra okazja, by przypomnieć także postać ks. Józefa Londzina, który wniósł tak znaczący udział w budzenie polskiego ducha na całym Śląsku Cieszyńskim i w kształtowaniu wiedzy na temat historii tej ziemi – nie ma wątpliwości ks. prał. Henryk Satława z Cieszyna, prezes stowarzyszenia „Dziedzictwo św. Jana Sarkandra”, które kontynuuje oświatowe starania ks. Londzina i prowadzi katolickie szkoły. To przypominanie ks. Londzina trwa już od kilku miesięcy, w związku z obchodzoną w tym roku 150. rocznicą urodzin wybitnego kapłana, działacza narodowego, historyka i polityka, a także muzealnika.

Spacer z burmistrzem
Książnica Cieszyńska zaprasza w sobotę 29 września o 14.00 na spacer z burmistrzem Cieszyna – ks. Józefem Londzinem. W tę rolę już po raz kolejny wcieli się historyk Wojciech Grajewski, który zaprosi do wspólnej wędrówki szlakiem cieszyńskich archiwów i bibliotek zabytkowych. To placówki, które można będzie bezpłatnie zwiedzać z przewodnikiem w niedzielę.

– To będzie wyjątkowa wycieczka, bo po mieście poprowadzi zainteresowanych tak, by przypomnieć Cieszyn z czasów, które zapamiętał jeszcze w XIX wieku, pod rządami austriackimi, i także ten Cieszyn, któremu przewodził jako burmistrz pod koniec lat 20. XX wieku, kiedy już była tu Polska – mówi Wojciech Grajewski. Zbiórka zainteresowanych uczestnictwem w tej wyprawie w przeszłość odbędzie się w punkcie informacji turystycznej na Wzgórzu Zamkowym, a cała wycieczka potrwa mniej więcej dwie i pół godziny.

Polska w „Gwiazdce...”
Szukających śladów związanych z działalnością ks. Londzina jako redaktora i wydawcy „Gwiazdki Cieszyńskiej” – pisma niezwykle ważnego dla budzenia polskiej świadomości narodowej – podczas spaceru po mieście zachęca do odwiedzin także cieszyńskie Muzeum Drukarstwa. To tu, wśród zabytkowych maszyn drukarskich, zachowała się szczególna pamiątka: metalowy odlew winiety „Gwiazdki Cieszyńskiej”. Ocalał, choć ostatnie egzemplarze gazety, do której druku był używany, ukazały się prawie 73 lata temu, a patriotyczny profil pisma sprawił, że natychmiast po wkroczeniu wojsk hitlerowskich w 1939 roku zostało zamknięte. Dziś Karol Franek z cieszyńskiego muzeum z dumą pokazuje zwiedzającym ten prawdziwy skarb z przeszłości drukarskiej Cieszyna.

O tym, jak „Gwiazdka Cieszyńska” zachęcała do szacunku dla polskiej tradycji najłatwiej przekonać się osobiście, sięgając po numery gazety, dostępne także przez internet. Warto zaczerpnąć choć trochę z utrwalonej w prasowych relacjach atmosfery 1918 roku, kiedy dziesiątki tysięcy ludzi uczestniczyły w manifestacjach popierających ponowne włączenie Śląska Cieszyńskiego do Polski. W jednym z wydań „Gwiazdka...” relacjonowała: „13 października na wiecu w Orłowej zebrało się około 25 tysięcy ludzi, aby oświadczyć uroczyście: »Nie ma Polski bez Śląska, nie ma Śląska bez Polski«. Ks. poseł Józef Londzin mówił: – Warto teraz żyć na świecie, bo powstaje wolna, niepodległa Polska, marzenia mas ludowych, dążących do wyzwolenia, zaczynają się spełniać – jednym słowem sprawiedliwość zaczyna panować na świecie...”.

Gry i rozmowy o historii
W niedzielę na cieszyńskim Wzgórzu Zamkowym z ks. Józefem Londzinem można będzie też porozmawiać. – To będzie happening poświęcony osobie ks. Londzina i przybliżający jego działalność polityczną, zainteresowania historią, a zwłaszcza zaangażowanie w ocalanie pamiątek przeszłości tego regionu, które zaowocowało wielką wystawą etnograficzną i powołaniem Muzeum Śląskiego w Cieszynie. Ks. Londzin będzie miał szczególną misję: będzie przekonywał rozmówców o potrzebie stworzenia muzeum, które będzie kolejnym sposobem przeciwdziałania dyskryminacji ludności polskiej na Śląsku Cieszyńskim. Będzie też tłumaczył, dlaczego tak ważne jest, by istniało tu polskie gimnazjum, by były polskie książki i prasa. Jednym słowem – będzie przybliżał to, czym żył Cieszyn 100 lat temu – mówi Wojciech Grajewski. Prezentacja działalności ks. Londzina będzie też okazją do wskazania związanych z nią zasobów cieszyńskich bibliotek i archiwów, w których znajdują się także inne cenne źródła dotyczące przeszłości.

Na przygotowanym stanowisku komputerowym będzie można zapoznać się z księgozbiorami oraz częścią zasobów dostępną w postaci cyfrowej. Również w niedzielę prowadzona będzie historyczna gra miejska „Śladem bohaterów”, której scenariusz odwołuje się do wydarzeń z czasów okupacji niemieckiej, kiedy polskie dziedzictwo kulturowe wymagało szczególnej obrony. Wśród postaci, które zostaną przypomniane, znajdą się cieszyńscy harcerze, a także m.in. Bruno Konczakowski i Karol Ferdynand Sabath – ostatni redaktor „Gwiazdki Cieszyńskiej”, zamordowany przez hitlerowców w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen.

Z prezesem Macierzy
Skarby z cieszyńskiej trówły można będzie oglądać do 30 września, a już następnego dnia 1 października o 10.00 w sali sesyjnej ratusza w Cieszynie rozpocznie się konferencja popularnonaukowa, poświęcona ks. Londzinowi. To kontynuacja rocznicowych obchodów przygotowanych przez Macierz Ziemi Cieszyńskiej dla upamiętnienia zasług czwartego z kolei prezesa tej organizacji.

– To już kolejny punkt naszego przypominania dorobku ks. Londzina – zaznacza Marta Kawulok, obecna prezes zarządu głównego Macierzy. – W maju, podczas walnego zebrania delegatów kół z różnych miejscowości, o jego pracy dla sprawy polskiej, dla Śląska Cieszyńskiego, mówił ks. prof. Józef Budniak. Jego wykład przybliżył postać katechety założonego przez Macierz polskiego gimnazjum i ogromne zasługi ks. Londzina dla uruchomienia tej placówki. Dedykowany pamięci ks. Londzina koncert pieśni – z „Ojcowskim domem” na czele – wykonał zespół Macierzy ze Strumienia. Ks. prof. Józef Budniak weźmie udział również w sesji zaplanowanej w ratuszu, gdzie przypomni główne dziedziny społecznej aktywności ks. Londzina. O jego politycznym zaangażowaniu – pracy posła, senatora, burmistrza, przewodniczącego Rady Narodowej dla Księstwa Cieszyńskiego i działacza Związku Śląskich Katolików – w panelowej dyskusji mówić będą historycy, m.in. dr Krzysztof Nowak, prof. Idzi Panic, Grzegorz Studnicki, ks. dr Henryk Olszar, a debatę poprowadzi współautor wydanej przez Macierz książki o ks. Londzinie – historyk Mariusz Makowski.

Sesja odbędzie się w sali, w której w latach 1927–1929 ks. Londzin jako drugi z rzędu burmistrz miasta w niepodległej Polsce uczestniczył w pracach rady miejskiej. Można będzie też obejrzeć wystawę fotograficzną, poświęconą postaci ks. Londzina, przygotowaną z okazji Roku ks. Londzina przez Starostwo Powiatowe w Bielsku-Białej. Ks. Londzin jest patronem przyznawanej co roku Nagrody Starosty Bielskiego.

Modlitwa i refleksja
Zakończenie sesji przewidziane jest około 12.30. Wtedy jej uczestnicy udadzą się na cmentarz komunalny, gdzie w Alei Zasłużonych znajduje się grób ks. Londzina. Tam, pod przewodnictwem ks. prał. Andrzeja Rdesta i ks. Janusza Sikory, odprawione zostanie nabożeństwo ekumeniczne.

– Wraz z modlitwą złożymy na grobie ks. Londzina kwiaty jako symbol naszej pamięci i wdzięczności za wszystko, co zrobił. Trudno dziś wyobrazić sobie naszą współczesną działalność bez odwołania się do jego przykładu. To, czym się zajmował i jak rozumiał swoją służbę dla ojczyzny, jest dla nas bardzo ważną wskazówką, kiedy próbujemy odpowiedzieć sobie na pytanie o podstawowe elementy naszej tradycji – mówi prezes Marta Kawulok. Zapraszamy do udziału w tym sięganiu do cieszyńskiej trówły i do refleksji nad tym, co mówi swoim życiem jeden ze skarbów tam ukrytych. Bo niewątpliwie ks. Londzin tak się całym swoim życiem wpisał w dzieje Śląska Cieszyńskiego.