Gdy wchodzimy do wnętrza kościoła katedralnego, nasz wzrok przyciągany jest przede wszystkim przez późnobarokowy ołtarz w prezbiterium, w którego centralnej części widzimy scenę ukrzyżowania Chrystusa. Pod krzyżem stoją Matka Boża i św. Jan Apostoł. Jest i klęcząca Maria Magdalena, obejmująca stopy Jezusa Chrystusa. Te neogotyckie figury, wykonane w Monachium, są młodsze niż sam ołtarz, a ustawione zostały przed jubileuszem 600-lecia parafii Świętego Krzyża.

Powyżej, u zwieńczenia ołtarza, dostrzeżemy rzeźbiarskie przedstawienie Trójcy Świętej, a po bokach świętych Piotra i Pawła. Ten piękny główny ołtarz, utrzymany w ciepłej tonacji kolorystycznej, uzupełniają po lewej i po prawej stronie ołtarze boczne, przylegające do narożnych filarów prezbiterium. Odnajdziemy w nich figury św. Urbana i św. Józefa. Tak prezentuje się centrum katedralnego wnętrza, ale warto rozejrzeć się szerzej.

Milczący świadek
Gotycka chrzcielnica, która pochodzi z XIV wieku, została niedawno przeniesiona z małej kaplicy pod wieżą w znacznie bardziej wyeksponowane miejsce przed ołtarzem Trójcy Świętej, w nawie bocznej po lewej stronie ołtarza głównego. Na jej ośmiobocznej czarze znajdują się tarcze herbowe – m.in. z piastowskim orłem w koronie, a także herbem miasta Opola, który przedstawia pół krzyża i pół orła w koronie.

  Anna Kwaśnicka /Foto Gość Późnogotycki tryptyk w Kaplicy Piastowskiej
Ta historyczna perła, wykonana z piaskowca, nazywana jest milczącym świadkiem tragedii, która wydarzyła się w 1415 roku, kiedy w upalne lato w kolegiatę Krzyża Świętego uderzył piorun. Po tym nieszczęśliwym zdarzeniu ówczesna świątynia zamieniła się w ruinę. Poza chrzcielnicą z pożaru nie ocalało prawie nic. Historycy podają, że przetrwały jedynie relikwiarz z cząstką drzewa Krzyża Świętego oraz gotycki ornat. W historii chrzcielnicy zaskakujący jest jeszcze jeden moment. Przypuszcza się, że podczas prac remontowych w połowie XIX wieku została usunięta z kościoła. Dopiero w 1962 roku podczas prac porządkowych odkryto ją przypadkowo w pobliżu zabudowań plebanijnych i po renowacji wróciła do świątyni.

Ewangeliści z renesansu
Sześcioboczna ambona, ustawiona przy pierwszym filarze w nawie głównej, jest dziełem późnorenesansowym, a obecnie wykorzystywana jest głównie przez fotografów relacjonujących ważne uroczystości. Została wykonana w 1653 roku, a do prokatedry Świętego Krzyża trafiła z Głuchołaz dopiero w 1965 roku dzięki staraniom bp. Franciszka Jopa. Na ścianach tej ambony umieszczono rzeźbę Chrystusa Pantokratora z kulą ziemską w ręce, a po jej lewej i prawej stronie figury czterech ewangelistów z atrybutami, a więc św. Marka z lwem, św. Mateusza z wołem, św. Łukasza z głową oraz św. Jana z orłem.

Jest i druga ambona, znacznie większa, umiejscowiona po przeciwnej stronie nawy głównej, i nieco dalej od ołtarza, bo na drugim filarze. Jest w stylu klasycystycznym i została wykonana w 1805 roku. Odnajdziemy na niej księgę Nowego Testamentu, tarczę Ducha Świętego i płaskorzeźbę Sybilli.

W otoczeniu św. Barbary i św. Katarzyny
Warte dostrzeżenia i docenienia są również zabytki, które zdobią poszczególne kaplice. Dzięki staraniom bp. Franciszka Jopa wnętrze katedry wzbogacono nie tylko o wspomnianą ambonę, ale także o późnogotycki tryptyk pochodzący z Kostowa, znajdujący się obecnie w Kaplicy Piastowskiej.

W 2008 roku został on poddany gruntownej konserwacji. W jego centralnej części zobaczymy trzy smukłe kobiece postaci. To Matka Boża z Dzieciątkiem na ręku w otoczeniu św. Barbary i św. Katarzyny. Na skrzydłach tryptyku zobaczymy po lewej stronie namalowanego św. Jana Chrzciciela, a po prawej – św. Jana Ewangelistę. Natomiast gdy tryptyk zostanie zamknięty, ukażą się postaci świętych apostołów Piotra i Pawła.

W nawie, po drugiej stronie kościoła, są dwie kaplice: św. Jadwigi i św. Anny. Pierwsza jest otwarta, do drugiej możemy zajrzeć przez złoconą, XVII-wieczną kratę, która przetrwała wojnę trzydziestoletnią, mimo że w tamtych czasach kolegiata Świętego Krzyża mocno podupadła, zwłaszcza po pożarze z 1647 roku.

Prośby szeptane u stóp Matki
Wielu, wchodząc do katedry na chwilę modlitwy, kieruje się bezpośrednio przed obraz Matki Bożej Opolskiej wyeksponowany w pięknym, barokowym ołtarzu w nawie bocznej po prawej stronie prezbiterium. Ten pochodzący z 1713 roku ołtarz w 1927 roku w Jeleniej Górze zakupił ks. proboszcz Józef Kubis. Wcześniej łaskami słynący wizerunek, pochodzący z Piekar Śląskich, który po długiej wędrówce z miejsca na miejsce 28 października 1813 roku został na stałe umieszczony w tutejszych murach świątynnych, schowany był w niskiej i nieoświetlonej kaplicy, a potem umieszczony w marmurowym ołtarzu.

Obraz, który powstał w anonimowym warsztacie malarskim między 1480 a 1500 rokiem, namalowany jest temperą na trzech zespolonych deskach lipowych. Maryja w charakterystycznie wydłużonej dłoni trzyma jabłko jako „druga Ewa”. Dzieciątko Jezus prawą ręką wskazuje na Maryję, a w lewej trzyma księgę Ewangelii.

21 czerwca 1983 roku ojciec święty Jan Paweł II podczas wizyty na Górze św. Anny ukoronował Matkę Bożą i Dzieciątko. Odtąd obraz nie jest przysłonięty srebrną sukienką podarowaną przez króla Jana III Sobieskiego. Można ją zobaczyć w Muzeum Diecezjalnym.

Spiżowe drzwi
Wspomnijmy jeszcze o głównym wejściu do katedry. Okazała spiżowa brama jest dziełem współczesnym, autorstwa opolskiego rzeźbiarza Adolfa Panitza. Została zawieszona w 1997 roku z okazji przypadającego 2 lata wcześniej 700-lecia parafii. Na drzwiach odnajdziemy treści teologiczne i biblijne, m.in. stworzenie świata, sceny rajskie, Mojżesza prowadzącego Izraelitów do Ziemi Obiecanej. Są również postacie świętych związanych ze Śląskiem Opolskim (św. Jacek, św. Wojciech, św. Jadwiga Śląska), a także znaczące osobistości (m.in. Jan Dobry, fundator i budowniczy kościoła, czy papież Jan Paweł II z biskupem opolskim Alfonsem Nossolem) oraz ważniejsze wydarzenia (nadanie Opolu statusu miasta uniwersyteckiego czy powódź z 1997 roku). Z kolei na samym dole zobaczymy sceny zwyczajnej, ludzkiej pracy.

*

Tekst powstał na podstawie książki: Ks. Piotr Paweł Maniurka, Katedra w Opolu, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO, Opole 2011.