Śląski problem

Ów tekst to oczywiście „Śląsk jako problem socjologiczny”. Opublikowany w 1934 roku na łamach IV tomu „Roczników Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku”, do dziś uchodzi za pozycję kanoniczną dla wszystkich interesujących się tematyką śląską. Dowody?

Gdy w połowie lat ’90 na rynku pojawił się miesięcznik „Śląsk” w jego pierwszym numerze (można go znaleźć tutaj), nie tylko przedrukowano obszerne fragmenty szramkowego eseju, ale i zamieszczono kilka tekstów, w których m.in. Michał Smolorz, czy profesor Marek S. Szczepański dowodzili aktualności publikacji z lat ’30.

W roku ubiegłym nakładem Księgarni św. Jacka ukazała się pozycja „99 książek, czyli mały kanon górnośląski”, gdzie szczegółowo omówiono szkic ks. Szramka. W roku bieżącym zaś, ks. Artur Stopka, zadał na łamach „Dziennika Zachodniego” pytanie/tekst „A co ze śląską duszą?”, w którym nie tylko przywoływał błogosławionego, ale i na swój sposób kontynuował jego myśl. Wszak także ks. Emil Szramek próbował dokonać w „Śląsku jako problemie socjologicznym” szczegółowej analizy duszy górnośląskiej.

Historia wciąż aktualna
Ilość wątków i tematów poruszonych przez Szramka, jest w istocie imponująca. Entuzjastów okresu międzywojnia zainteresują z pewnością kwestie powstań, plebiscytu, Sejmu Śląskiego, postawy księdza Ulitzki, tendencji separatystycznych, osobliwej „okupacji Górnego Śląska przez Małopolan”, konfliktu Korfanty-Grażyński, czy wreszcie tak głośnej i dziś górnośląskiej autonomii, o której błogosławiony pisał, że: "dobrze funkcjonująca autonomja jest hamulcem przy nowych, niebezpiecznych rozpędach ideowych". Zaznaczał także, że nie ma ona "nic wspólnego ze separatyzmem lub irredentą".

Nie brakuje tutaj także odwołań do epok wcześniejszych. Pojęcia odwiecznej czechizacji, germanizacji, czy polonizacji Śląska, a co za tym idzie swoistego „chaosu krwi” Górnoślązaków, także się u Szramka pojawiają. W pewnym momencie ścieranie się polskości z niemieckością przyrównuje nawet do starcia Grecji i Rzymu, puentując swe rozważania fragmentem Psalmu 52. Wszystko to zaś pisane bez zbędnych emocji, uprzedzeń, z uwzględnieniem racji każdej ze stron.

Patron dialogu
„Emil Szramek został zaliczony do błogosławionych Kościoła. Wydaje się, że powinien być on zarazem uznany za patrona dialogu, szczególnie na Górnym Śląsku. To Emil Szramek przecież, postrzegając Górny Śląsk jako węzeł, w którym odwieczne splatają się wpływy kultury czeskiej, niemieckiej i polskiej, apelował, że węzła tego ‘nie ma co rozwiązywać, lecz trzeba go umiejętnie i artystycznie ująć, jako zwornik w strukturze Europy’” – pisze Aleksander Uszok w aktualnym, wrześniowym numerze miesięcznika „Nowa Gazeta Śląska”.

Nic dodać, nic ująć. No, może tylko jeszcze zaprosić do lektury kanonicznej pracy bł. księdza Emila, którą, w zdigitalizowanej formie, można znaleźć w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej. Wystarczy kliknąć tutaj

***

Tekst z cyklu Mała Biblioteczka Śląska