Utopce, diabły, wampiry i strzygi

  Wydawnictwo Nowik W 2011 roku nakładem Wydawnictwa Nowik ukazał się zbiór „Śląskie opowieści z dreszczykiem/Schlesische Gruselgeschichten”. Składają się nań opowiastki wybrane spośród tych, które spisywali przez minione dwa stulecia śląscy badacze, etnografowie i pisarze. Znakomita większość pochodzi z dwóch antologii wydanych przez Richarda Kühnaua we Wrocławiu w 1926r.: „Oberschlesische Sagen” oraz „Sagen aus Schlesien”.

Tomik, choć niezbyt obszerny, urzeka różnorodnością opowieści o zjawiskach magicznych, nadprzyrodzonych, które wywołują uśmiech, ale i odrobinę lęku. Galeria postaci imponuje: nie brak tu utopców, wampirów, błąkających się po śmierci dusz skąpców, morderców, śmiałków i głupców, którzy zaprzedali duszę diabłu. A wszystko rozgrywa się tuż za rogiem, wśród znanych śląskiemu czytelnikowi krajobrazów. W miejscach owianych legendą, otoczonych nimbem tajemnicy, których przecież na Śląsku nie brakuje. 

Ale – co być może ważniejsze – z nierzeczywistych historii, opowiedzianych prostym, zwięzłym językiem, wyłania się jak najbardziej realny i niezwykle wyraźny portret tych, którzy owe legendy, czy nawet mity tworzyli, a więc Ślązaków. Bo przecież opowieści te nie powstawały wyłącznie po to, by zapewnić rozrywkę w długie zimowe wieczory. Wzbudzając grozę, stanowiły przestrogę, ale zarazem także katalog wskazówek jak należy postępować. Przesłanie, które z nich płynie, jest czytelne: każda niegodziwość prędzej czy później spotka się ze sprawiedliwą karą. Kolejne opowieści odkrywają przed czytelnikiem rzeczywistość, w której wartościami nadrzędnymi są sprawiedliwość, odwaga i pobożność. To one mają moc pokonywania upiorów, odwracania złego losu, skracania cierpień pokutujących dusz, wprowadzania na powrót spokoju i harmonii.

Zapewne nie wszystkim czytelnikom spodoba się, że śląskie opowiastki opublikowane zostały w języku polskim i niemieckim, a nie po śląsku. Warto jednak dostrzec w tym szansę. Być może dzięki temu dotrą one do szerszego grona odbiorców, którzy będą mieli okazję poznać niezwykłą twórczość wielu pokoleń śląskich gawędziarzy. A poprzez opowieści – także wyjątkową, odrębną śląską mentalność, kulturę i system wartości. Śląską koncepcję świata i człowieka, po prostu.

*

Śląskie opowieści z dreszczykiem. Schlesiche Gruselgeschichten, Wydawnictwo Nowik, 2011.

***

Tekst z cyklu Mała Biblioteczka Śląska