Każdy znajdzie swojego agresora

Foto: Katarzyna Rożko

Rozmowa Marii Sztuki z kierownikiem Zakładu Reżyserii Uniwersytetu Śląskiego prof. dr. hab. Filipem Bajonem.

- czyli...
-... intelektualnego, wieloznacznego, kina obrazu, metaforyki, kina nie wprost.

- Takie będą "Śluby panieńskie", których ekranizacji się pan podjął?
- Opowiem tę historię z cudzysłowem, który nie będzie niszczył Fredry, ale doda tekstowi pewnej podwójności. Film będzie kręcony gdzieś między Lublinem a Lwowem, przywrócimy klimat roku 1825, dworek, kostiumy a co najważniejsze - wiersz Fredry, wspaniały, stanowiący wartość samą w sobie. Tekst będzie nieco skrócony, nie wszystko bowiem, co można pokazać w teatrze, wytrzyma film, pojawią się także elementy współczesne.

- Co zmieniło się od 1979 roku, czyli od obsypanej nagrodami, "Arii dla atlety', która rozpoczęła karierę - jak ktoś powiedział -"poznańskiego Feliniego"?
- Tak nazwał mnie Zygmunt Kałużyński. W"Arii.." poszukiwałem, razem z operatorem, możliwości filmowych i środków wyrazu, to była pewnego rodzaju zabawa filmem. Co zmieniło się od tamtego czasu? Dziś obowiązują nieco inne kryteria, nie wiem czy znalazłbym teraz pieniądze na realizację tego pomysłu, a był on drogi. Przekroczyłem znacznie budżet, ale ponieważ film się udał, wszyscy przymknęli na to oczy. Ponadto robiłem go przez cztery miesiące, dzisiaj dostałbym najwyżej miesiąc. Bardzo zmieniły się warunki pracy, nie sprzyjają one tworzeniu kina ambitnego, które mimo wszystko się "przeciska", choć daleko mu jeszcze do głównego nurtu.

- Sztuka jest elitarna, pieniądze jednak daje komercja...
- Wbrew pozorom, w końcowym bilansie całej produkcji kinematografii, da się to pogodzić. Gdyby myśleć tymi kategoriami - jeden film powinno robić się dla kasy, która pozwalałby na tworzenie drugiego - artystycznego. Natomiast w odniesieniu do pojedynczych indywidualności twórców kina jest to bardzo trudne do połączenia i na pewno tak zbilansować się nie da. Elitarność jest sama w sobie wartością, ma wiele pięter i nie należy z niej rezygnować. Powstaje coraz więcej kin studyjnych i choć widzimy działalność multipleksów i ich dystrybutorów, to u nas nie możemy jeszcze mówić o przemyśle w tej dziedzinie. Patrząc na kinematografię Stanów Zjednoczonych, mimo fabrycznego systemu produkcji, od czasu do czasu, a w ostatnim roku dość często, powstawały, ośmielę się powiedzieć, filmy wybitne.

- Interesują pana momenty, kiedy jedna epoka ustępuje drugiej. Nastroje dekadenckie przełomu XIX i XX wieku pojawiają się w "Arii dla atlety", "Wizji lokalnej 1901", "Limuzynie daimler-benz", którym filmem pożegnał pan XX wiek?
- Przyznaję, że jeszcze nie rozliczyłem się z dwudziestym wiekiem, bo nie rozliczyłem się z komuną. "Wahadełko", "Rekord świata" czy "Poznań 56" to filmy, które pozostają raczej na poziomie znaczenia komuny w sferze mentalnej. Moim zdaniem polskie kino także nie rozliczyło się z tym okresem. Noszę w sobie ten temat, może dwadzieścia lat to jeszcze za wcześnie...Szabó w "Mefiście" potrzebował znacznie więcej czasu.

- Prawnik, reżyser filmowy, teatralny, telewizyjny, dokumentalista, scenarzysta, pisarz... która z tych dziedzin jest panu najbliższa?
- Zdecydowanie - reżyser filmowy. Duży film fabularny, to jest to, co lubię najbardziej.

- Plany po "Ślubach panieńskich"?
- Mam parę projektów zakończonych scenariuszowo. Pierwszy to film, którego akcja toczy się we Włoszech, we Florencji i opowiada o największym architekcie Filippo Brunelleschim, drugi to Wrocław lat trzydziestych, na podstawie powieści Marka Krajewskiego "Śmierć w Breslau", od dawna mam gotowy scenariusz o Bronisławie Piłsudskim... Gdybym to wszystko mógł zrealizować, byłbym bardzo zadowolony. *** Tekst powyższego wywiadu pochodzi z "Gazety Uniwersyteckiej UŚ" - miesięcznika Uniwersytetu Śląskiego.