Prawda na ekranie

1. Wydaje się, że dzisiaj dla wielu osób pierwszym oknem, przez które patrzą na świat, nie jest rzeczywista panorama, jaka roztacza się z okna ich mieszkania, ale telewizja i internet. To prawda, że z tego okna można zobaczyć o wiele więcej spraw, nawet bardzo odległych. Ważne jednak, aby były one prawdziwe i służyły prawdzie – przypomina ósme przykazanie Dekalogu. Musimy pytać o prawdę przekazywaną innym i tę, której szukamy – także w odniesieniu do środków społecznego przekazu, którymi się posługujemy.

2. Katechizm Kościoła Katolickiego przypomina jedno z podstawowych praw człowieka do prawdy: „informacja przekazywana przez środki społecznego przekazu pozostaje w służbie dobra wspólnego, a społeczeństwo ma prawo do informacji opartej na prawdzie, wolności, sprawiedliwości i solidarności” (KKK 2494). Chodzi o to, aby informacja była prawdziwa i pełna, przy zachowaniu sprawiedliwości i miłości; aby była godziwa i odpowiednia, to znaczy przestrzegała zasad moralnych oraz słusznych praw i godności człowieka – zarówno przy zbieraniu wiadomości, jak i przy ich publikowaniu.

3. Jest faktem, że dziś media mają wpływ na otaczającą nas rzeczywistość, zmieniają świat, kształtują myślenie ludzi i tworzą opinię publiczną. Nie można jednak zapomnieć, że choć są nazywane „czwartą” a nawet „pierwszą” władzą, ich zadaniem jest spełnianie funkcji służebnej względem prawdy, o której informują, a także społeczeństwa, w którym funkcjonują. Katechizm przypomina o tej odpowiedzialności i zwraca uwagę, że media powinny kształtować i szerzyć zdrową opinię publiczną. „Solidarność jawi się jako konsekwencja prawdziwej i słusznej informacji oraz swobodnej wymiany myśli, które sprzyjają poznaniu i poszanowaniu drugiego człowieka” (KKK 2495).

Zwraca się przy tym uwagę, że współczesne media mogą doprowadzić „do pewnej bierności u odbiorców, czyniąc z nich konsumentów niezbyt czujnych na to, co słyszą i widzą. Odbiorcy powinni narzucić sobie umiar i dyscyplinę w stosunku do mass mediów. Powinni kształtować w sobie światłe i prawe sumienie, by łatwiej opierać się niegodziwym wpływom” (KKK 2496). Stąd potrzeba krytycznego osądu i refleksji, a nie tylko bezwiednego przyjmowania kolejnych porcji informacji. Chodzi o konfrontowanie ich z prawdą i dobrem, z wrażliwym sumieniem oświeconym przez rozum i serce.

Katechizm zwraca się również do dziennikarzy i osób odpowiedzialnych za media. „Już z tytułu wykonywanego zawodu te osoby mają obowiązek przy rozpowszechnianiu informacji służyć prawdzie i nie obrażać miłości. Powinny starać się, by szanować z równą troską istotę faktów i granice krytycznego osądu wobec osób. Nie powinny uciekać się do oszczerstw” (KKK 2497). Szczególne zobowiązania ciążą wreszcie na władzy świeckiej. Stojąc na straży wolności i prawdy, powinna ona bronić prawdziwej i słusznej wolności informacji, wprowadzać odpowiednie prawo „by złe używanie środków społecznego przekazu nie spowodowało poważnego niebezpieczeństwa dla dobrych obyczajów oraz postępu społeczeństwa”, powinno wreszcie karać naruszenie praw każdego do dobrego imienia i do tajemnicy życia prywatnego.

„Nic nie może usprawiedliwić uciekania się do fałszywych informacji, by manipulować opinią publiczną za pomocą środków społecznego przekazu. Interwencje władzy nie mogą godzić w wolność jednostek i grup” – uczy Katechizm (KKK 2498). Prawda, o której mówi ósme przykazanie Dekalogu, ma wielką cenę i prowadzi do wolności. Dlatego Katechizm przypomina, że z moralnego punktu widzenia należy potępić istniejącą w państwach totalitarnych plagę systematycznego fałszowania prawdy (KKK 2499).

4. Zapamiętajmy: „Informacja przekazywana przez środki społecznego przekazu powinna pozostawać w służbie dobra wspólnego i co do swego przedmiotu powinna być zawsze prawdziwa, przy zachowaniu sprawiedliwości i miłości, a także pełna. Ponadto, co do sposobu przekazywania, powinna być godziwa i stosowna, święcie respektować prawa moralne oraz prawa należne człowiekowi i szanować jego godność” (KomKKK 525).