Największe więzienie świata

Trzy mocarstwa XIX wieku, podobny pomysł na własnych przestępców i zupełnie inna skala. W czasie gdy Anglia zesłała do Australii 160 tys. skazańców, a Francja do swoich zamorskich kolonii 5,5 tys., państwo carów wysłało na Syberię ponad milion poddanych. Daniel Beer pokazuje to zestawienie w „Domu umarłych” i dodaje zaraz, że „podbój Syberii przekształcił Moskwę z drugorzędnego królestwa, położonego na rubieżach Europy, w największe kontynentalne mocarstwo świata”. Pewnie można było te ziemie wykorzystać inaczej. Rosja chciała zamknąć całe zło za Uralem, a stworzyła nową przestrzeń – zarówno fizyczną, jak i duchową.