Miłosierny Samarytanin

Niespełnione marzenie

Chciał pomagać ludziom. Jego życie potoczyło się jednak inaczej, nie tak jak sobie wymarzył. Swoje marzenie uwiecznił w obrazie namalowanym na dwa miesiące przed samobójczą śmiercią.Vincent van Gogh znał niemal na pamięć ewangeliczną przypowieść o Samarytaninie już jako dziecko. Zadbał o to jego ojciec Theodorus, kalwiński pastor.

Chciał pomagać biednym
Vincent jako młody człowiek czuł w sobie powołanie Samarytanina. „Chcę zostać pastorem. Chcę pocieszać biedaków” – mówił. Biegła znajomość angielskiego i francuskiego nie została dobrze wykorzystana na studiach teologicznych, które przerywa po dwóch latach. Pchany szlachetnym impulsem osiedla się w belgijskim zagłębiu węglowym Borinage, wśród nędzarzy. Pisze w liście do brata: „Są szczęśliwi, gdy w kaskach z lampkami zjeżdżają do szybów. Oddają się Bogu w opiekę, a On widzi ich pracę i czuwa nad nimi”.

Van Gogh zabiera się ochoczo za nauczanie dzieci. Lekcje czytania, pisania, katechizmu, pielęgnacja chorych – wszystko to przynosi mu dużą satysfakcję. O dziwo jednak, gmina protestancka, dla której pracuje, nie przedłuża mu umowy. Van Gogh załamuje się. Odchodzi od Kościoła nie tylko dlatego, że pozowanie do jego obrazów uznane zostaje za niemoralne, ale również dlatego, że przejął się myślą Victora Hugo. Komentując swój obraz „Cmentarz chrześcijański”, powie: „Te ruiny pokazują jak, mimo solidnych podstaw, robaki toczą wiarę i religię. Religie przemijają, Bóg trwa”. Wraca do rodzicielskiego domu w depresji. Theo, młodszy brat Vincenta, ofiarowuje mu pewną sumę pieniędzy, która wystarcza, by Vincent powrócił do Borinage, do swoich biedaków. Pieniądze szybko się kończą, więc Vincent wraca do rodziców. Pod pretekstem opuszczenia nabożeństwa zostaje jednak wyrzucony z domu przez ojca.

Pacjent szpitala dla obłąkanych
Schronienie znajduje w Hadze. Włócząc się wieczorami po barach, poznaje sprzątaczkę i kurtyzanę zarazem. Znów odzywają się w nim instynkty samarytańskie. Zamieszkuje ze Sien, by opiekować się jej dziećmi. Kobieta jednak nie zamierza chronić się pod opiekuńcze skrzydła malarza z pustą kieszenią.
Vincent pozostaje sam.

W marcu 1886 roku przyjeżdża do Paryża, by systematycznie uczyć się malarstwa. W dwa lata później przyjeżdża do Arles, gdzie poznaje wybitnego malarza Paula Gauguina. Ich przyjaźń zostaje przekreślona przez kłótnie. Pewnego wieczoru Vincent rzuca szklanką w twarz przyjaciela, następnie wyrusza za nim z brzytwą. Później sprawia kłopotliwy prezent swojej przyjaciółce: ofiarowuje jej zamknięty w kopercie kawałek własnego ucha, który wcześniej odciął. Było to w Wigilię 1888 roku. Rachel traci przytomność, a Vincent staje się pacjentem zakładu dla obłąkanych.

Wkrótce samowolnie porzuca leczenie; wyjeżdża do Paryża i tam 29 lipca 1890 roku strzela sobie w serce.
Jeśli kiedykolwiek van Gogh okazał się Samarytaninem, to raczej nie dla górników czy kurtyzany. Okazał się Samarytaninem dla przyszłych pokoleń, dla umysłów i oczu wrażliwych, które patrząc na jego malarstwo, wznoszą swą myśl ku dobru i pięknu.