Śląsk według ks. Szramka

Bardzo celnym posunięciem jest wydanie jako pierwszej publikacji projektu „Panteon Górnośląski – badania naukowe” reprintu „Śląska jako problemu socjologicznego” bł. ks. Emila Szramka, poprzedzonego słowem wstępnym metropolity katowickiego abp. Wiktora Skworca oraz refleksjami prof. Wojciecha Świątkiewicza z roku 1993. Edycja została starannie zredagowana, zawiera wybór recenzji zestawiony przez Agatę Muc, pokazujących, jak współcześni nie rozumieli dzieła ks. Szramka. Chciałoby się jednak poznać cały stan badań, także powojenny – najpierw PRL-owski, nie zawsze tendencyjny (np. bardzo interesujące omówienie bp. H. Bednorza i ks. J. Bańki), oraz ten z okresu po transformacji. Szkoda, że nie znalazł się więc choć fragment książki prof. K. Tałuć, która swój doktorat poświęciła m.in. pisarstwu ks. Szramka. W opiniach krytycznych współczesnych autorowi widać nieobiektywność kolejnych recenzentów i niezrozumienie tekstu, który na wiele dziesiątków lat wyprzedzał swój czas i dopiero w chwili obecnej możemy docenić jego mądrość i trafność diagnoz socjologicznych i kulturowych. Błogosławiony proboszcz katowickiego kościoła Mariackiego skłaniał czytelnika do rzetelnego wysiłku intelektualnego, do uruchomienia wyobraźni, wreszcie dzielił się całym bogactwem skojarzeń, zawsze w kontekście rzetelnej wiedzy.

Praca do dzisiaj stanowi klucz do zrozumienia problematyki śląskiej i świadczy o tym, jak znakomitym znawcą i miłośnikiem tej ziemi był ks. Szramek. Jego dzieło było pod wieloma względami prekursorskie, gdyż łączył on emocjonalność z wysoką aksjologią i rzetelną wiedzą. Zestawiając wątki socjologiczne z historiozoficznymi, głęboko nasycając swój tekst odwołaniami kulturowymi, błysnął bł. ks. Emil Szramek nie tylko erudycją, ale też talentem pisarskim. Być może dlatego po tylu latach czytamy jego analizę z wielkim zainteresowaniem, nawet fascynacją. Tylko on mógł napisać: „(...) na Parnasie śląskim zlewają się w akordach panegiryk łaciński z pieśniami polskimi, wiersze niemieckie z dźwiękami czeskimi, pieśń ludowa z poezją wykwintną”. Ta refleksja nie straciła swej aktualności po prawie dziewięćdziesięciu latach.