Filmy wszech czasów: Zawrócony

Tą pierwszą była, rzecz jasna, „Śmierć jak kromka chleba”, którą Kazimierz Kutz nakręcił w tym samym, 1994 roku. Produkcja poświęcona tragedii górników z kopalni „Wujek”, rozstrzelanych przez ZOMO w czasie stanu wojennego. Film przejmujący, wstrząsający, podniosły.

Tymczasem „Zawrócony”, choć dotyczy tego samego okresu historycznego, opowiedziany jest z zupełnie innej perspektywy. W zupełnie innej tonacji. Zdecydowanie więcej tu komedii niż tragedii, a nieporadność i poczciwość głównego bohatera, w którego wcielił się Zbigniew Zamachowski, sprawia, że mamy do czynienia raczej z jakimś śląskim Szwejkiem, niż z bohaterskim, solidarnościowym opozycjonistą.

Bo też prawda jest taka, że nim Tomasz Siwek zorientował się czym tak naprawdę jest PRL, nim „zawrócił”, przez lata jakoś (może nawet nieźle), funkcjonował w tym systemie.

Na początku filmu mający do niego pełne zaufanie szef, wysyła go nawet na antykomunistyczną manifestację do Katowic, by szpiegował, kto z kolegów się na nią udał. Siwek jednak słysząc patriotyczne i kościelne pieśni, śpiewane przez protestujących, daje się im porwać i nieświadomie sam dołącza do protestu.

A potem akcja rusza już z kopyta. Musi uciekać przed próbującymi zatrzymać go milicjantami, znosić najścia, szykany, niekończące się przesłuchania. Itd. Itp.

Ale odwrotu już nie będzie. Mimo całej swojej dupowatości (Państwo wybaczą to określenie, ale Kutz tak właśnie, prowokacyjnie, lubił określać nas, Ślązaków), grany przez Zamachowskiego Siwek, już więcej nie da nabrać się na partyjne, propagandowe sztuczki. A i strach przed „aparatem państwa” nagle chyba wyparuje. Komuna okaże się bardzie śmieszna niż straszna. 

- Zawrócony to najlepszy film o wolnej Polsce, o zwycięstwie Solidarności. Nieszczęściem współczesnej młodej kinematografii jest to, że nie ma w niej takiego twórcy jak Kazimierz Kutz.

To słowa Andrzeja Wajdy, przytoczone przez Aleksandrę Klich w książce „Cały ten Kutz. Biografia niepokorna”. Nic dodać, nic ująć. Nic tylko (który to już raz?) oglądać! 

*

On-line „Zawrócony” jest dostępny na TVP VOD.

Tekst z cyklu Filmy wszech czasów