Mrok ogarnął ziemię

  Juan de Flandes „Ukrzyżowanie”,
olej na desce, 1509–1518, Muzeum Prado, Madryt Dlatego, mimo że nad horyzontem niebo jest jasne, nad krzyżem artysta umieścił czarną chmurę.

Po lewej stronie poprzecznego ramienia krzyża świeci księżyc. Po prawej stronie widzimy zaćmione słońce. Świadkami śmierci Zbawiciela jest osiem osób, namalowanych w strojach współczesnych artyście. Po prawej stronie znajdują się setnik (na białym koniu najbliżej krzyża) i dwaj żołnierze. Z drugiej strony zgromadzili się bliscy Chrystusa, od lewej: św. Jan, Matka Boża, jej siostry – Maria Salome i Maria Kleofasowa oraz Maria Magdalena. Przed Marią Magdaleną stoi jej atrybut: flakonik z olejkiem.

Pod wiszącym na krzyżu Jezusem artysta umieścił ważne symbole. Przede wszystkim leży tam kilka ludzkich czaszek i innych kości. To nie tylko nawiązanie do nazwy (hebrajskie Golgota i łacińskie Calvaria oznacza czaszkę) oraz funkcji jako miejsca straceń. Tradycyjnie uważano również, że tam znajdował się grób pierwszego człowieka – Adama. Kości te symbolizują zatem odkupienie przez Jezusa zmarłych wcześniej ludzi.

Jeśli bliżej się przyjrzymy, między kośćmi dostrzeżemy kilka drogocennych kamieni, oznaczających skarby raju, już teraz dla tych ludzi dostępne. Na lewo od kamienia z czaszką, blisko rąbka granatowej sukni Maryi, znajdziemy jeszcze jeden symbol: kawałek gałązki koralowca – to znak krwi Chrystusa, przelanej na odkupienie ludzkich win.

Obraz powstał na zamówienie Juana Rodrigueza de Fonseca, biskupa Palencii (północna Hiszpania), z przeznaczeniem do ołtarza głównego katedry w tym mieście.