Światło prawosławia w bryle gotyku

Krystyna Czerni od wielu lat bada i popularyzuje twórczość kontrowersyjnego artysty. Po odważnej i mądrej biografii „Nietoperz w świątyni” oraz wydaniu licznych pism Nowosielskiego Czerni porwała się na przedsięwzięcie niezwykle ambitne – prezentację Nowosielskiego tworzącego w kościołach.

Aby zrozumieć trudność, przed jaką stanęła autorka, należy pamiętać, że nie zawsze malarz z Krakowa był rozumiany przez wspólnotę wierzących; że niektóre dzieła zostały zniszczone, a inne właśnie niszczeją. Całość przedsięwzięcia przewidziana jest na kilka tomów. Do tej pory ukazała się publikacja dotycząca sztuki sakralnej w Małopolsce. Najnowsza przedstawia dokonania w świątyniach Podlasia, Warmii i Mazur oraz Lublina.

Specyfika Warmii i Mazur wymusiła zupełnie nowe, niespotykane rozwiązania. Artysta musiał tworzyć dla wspólnot prawosławnych i greckokatolickich, które w większości znalazły się na Ziemiach Odzyskanych. Tworzące się parafie to również nowe świątynie – zwykle były to pokrzyżackie kościoły. Piękne i dumne, ale tak odmienne od prawosławnych cerkwi.

Nowosielski podjął decyzję, aby malować bezpośrednio na ścianach, dlatego oblicza świętych spoglądają wprost z czerwonej gotyckiej cegły. W kościele w Górowie Iławeckim w prezbiterium postawiono ikonostas z Chrystusem Pantokratorem w niebieskiej szacie, a przez carskie wrota można dostrzec namalowany bezpośrednio na ścianie Mandylion. Na wprost niego, na drugim końcu kościoła, widnieje wizerunek Matki Bożej Orantki. Wierni znajdują się więc w spojrzeniu Jezusa i Maryi.

Sztuka sakralna Nowosielskiego będzie jeszcze opisywana w kolejnych tomach, gdzie swoje miejsce odnajdą Śląsk, Warszawa, ale także Lourdes.

Marcin Cielecki