"Samuel Zborowski" książką stycznia

"Jarosław Marek Rymkiewicz to filozof posługujący się literaturą, a także polski inteligent, dla którego sprawa Polski znajduje się zawsze w centrum rozważań. Jeżeli tak spojrzeć na tę książkę, to jej tematem jest polityczność Polaków i związek wolności i przemocy. Ideał wolności Rymkiewicza nie jest bowiem demokratyczny a arystokratyczny i rycerski. Samuel Zborowski to typ idealny polskiego rycerza. Rymkiewicz stawia przed oczami czytelnika dawnych Polaków z całą ich pańskością i skłonnością do przemocy" - powiedział w laudacji Dariusz Gowin.

W swojej nowej książce Jarosław Marek Rymkiewicz wyprawia się w XVI stulecie, aby opowiedzieć o życiu i śmierci Samuela Zborowskiego, kalwinisty, hetmana kozackiego i królewskiego rotmistrza, bohatera dramatu Juliusza Słowackiego "Samuel Zborowski". W 1574 roku, w czasie uroczystości koronacyjnych Henryka Walezego na Wawelu, Zborowski zabił czekanem kasztelana przemyskiego Andrzeja Wapowskiego i został za to skazany na banicję.

Zborowski schronił się na dworze Stefana Batorego w Siedmiogrodzie i choć pomógł mu później objąć tron Polski, potem zaangażował się w spisek przeciwko królowi. Batory został ostrzeżony przez wojewodę sieradzkiego Olbrachta Łaskiego o przygotowaniach do zamachu na jego osobę. Samuela Zborowskiego pojmano i skazano na śmierć, został ścięty 26 maja 1584 na dziedzińcu zamku wawelskiego. Wywołało to oburzenie szlachty, która wyrok na Zborowskim uznała za przejaw królewskiej tyranii.

Powołany w 1585 sąd sejmowy rozpoczął rozpatrywanie skargi Zborowskich na naruszenie wolności szlacheckiej, ponieważ ich zdaniem krewny został stracony bez sądu i z pogwałceniem praw Rzeczypospolitej. Senat poparł jednak w tym sporze Batorego uznając, że dowody spisku Samuela Zborowskiego były ewidentne, a władca działał w stanie wyższej konieczności. Na dodatek, podważona została wiarygodność brata Samuela, Krzysztofa, gdy wyszło na jaw, że on sam nasyłał skrytobójców na króla. Nastawiona przeciwko królowi izba poselska, nie przyjęła tego werdyktu do wiadomości.

Podobnie jak Juliusz Słowacki, Rymkiewicz uważa, że to właśnie wtedy, w czasie sądu nad Zborowskim, ukształtowało się polskie poczucie wolności, stające się podstawową racją bytu każdego Polaka. Rymkiewicz zastanawia się, co zostało z tego mitu i jak się on przekształca. Wykazuje, że mit polskiej tolerancji nie wytrzymuje konfrontacji ze źródłami historycznymi, które wprost roją się od opisów palenia na stosach, wbijania na pal, ćwiartowania, ścinania i wypędzania - innowierców i katolików, cudzoziemców i Polaków.

Warszawska Premiera Literacka to nagroda warszawskiego środowiska ludzi książki przyznawana od czerwca zeszłego roku pod patronatem i przy finansowym udziale miasta. Z 12 Książek Miesiąca wybierana jest Książka Roku.

"Samuel Zborowski" ukazał się nakładem wydawnictwa Sic!