Jubileusz 2025. Arcydzieła z Muzeów Watykańskich w Castel Gandolfo

Wraz „Adoracją Dzieciątka” do Castel Gandolfo zostaną wypożyczone również cztery inne dzieła mistrzów z XV wieku, które uzupełnią wystawę arcydzieł poświęconą tematyce Bożego Narodzenia. Tematyka wystawy zatytułowanej „Narodziny. Ghirlandaio i inni mistrzowie XV wieku” jest ściśle związana z przesłaniem nadziei, które jest również mottem przewodnim Roku Jubileuszowego 2025.

Inna wystawa przedstawia kolejne arcydzieło z Muzeów Watykańskich, które trafiło do Castel Gandolfo: jeden z gobelinów zaprojektowanych przez Rafaela dla Kaplicy Sykstyńskiej „Ukamienowanie Świętego Szczepana”.

Arcydzieło z szafki

Kwestia Narodzin Jezusa oraz Macierzyństwa Bożego Maryi inspirowała artystów od wczesnych wieków chrześcijaństwa, zwłaszcza od Soboru Efeskiego, który potwierdził iż Maryja jest Theotokos, Matką Boga.

Jak mówi kurator wystawy Fabrizio Biferali, w XV wieku ikonografia klasycznych ruin stanowiła aluzję do przejścia ze starego pogańskiego świata do Objawienia, które znajduje przełom w epizodzie Narodzenia Pańskiego.

Adoracja Dzieciątka namalowana przez florenckiego malarza Domenico Bigordi, znanego jako Ghirlandaio, to panel o niewielkich rozmiarach (45x42 cm), wykonany temperą i złotem około 1492 roku. Jest jedną ze ścianek obecnie rozebranej szafki, która znajdowała się w zakrystii katedry w Pizie i prawdopodobnie miała zawierać relikwie. 

Dzieło ujawnia wyjątkową dbałość autora o drobiazgowe oddanie szczegółów i jego filologiczną wrażliwość na antyk.

Cztery obrazy Narodzenia Pańskiego

Pozostałe cztery wspaniałe XV-wieczne obrazy to przedziały predelli, dawnych fragmentów podstawy ołtarzy, namalowane temperą na drewnie. Zostały wykonane przez różnych mistrzów: florenckiego malarza i miniaturzystę Zanobiego Strozziego, Giovanniego di Paolo i Sano di Pietro z Sieny, a wreszcie Ludovica Urbaniego z regionu Marche. 

„Adoracja Trzech Króli”, namalowana przez tego ostatniego lśni pełnym blaskiem dzięki renowacji przeprowadzonej w 2022 r. przez Laboratorium Restauracji Malarstwa i Materiałów Drewnianych Muzeów Watykańskich przy wsparciu nowojorskiego oddziału Patronów Sztuki w Muzeach Watykańskich.

Gobelin zaprojektowany dla Kaplicy Sykstyńskiej

Na drugiej wystawie, zlokalizowanej w Sali Papieży w Pałacu Papieskim w Castel Gandolfo można oglądać wystawę „Ukamienowanie Świętego Szczepana. Gobelin Rafaela dla Kaplicy Sykstyńskiej”, której kuratorką jest Alessandra Rodolfo, kierownik Działu Gobelinów i Tkanin Muzeów Watykańskich.

Dzieło powstało w latach 1515-1521 na zamówienie Leona X. Miało dekorować dolną część ścian Kaplicy Sykstyńskiej. Jak mówi Alessandra Rodolfo, papież zwrócił się do jednego z największych malarzy wszechczasów, Rafaela Santi, oraz do najbardziej doświadczonego i renomowanego twórcy gobelinów tamtych czasów, Pietera Van Aelsta z Brukseli, który od tego momentu stał się twórcą gobelinów papieża”.

Rafael namalował szkice i przesłał je do mistrza w Brukseli, a ten w ciągu kilku lat wytworzył cenne gobeliny.

„Najpiękniejszy na świecie”

Kiedy w Boże Narodzenie 1519 roku w Kaplicy Sykstyńskiej umieszczono siedem z 10 zamówionych gobelinów, wszyscy ocenili je jako najpiękniejsze na świecie - dodaje Alessandra Rodolfo, powołując się na opis z dziennika ówczesnego mistrza ceremonii Paride de Grassi.

Gobelin wystawiony w Castel Gandolfo ilustruje męczeństwo diakona Szczepana, który jako pierwszy oddał życie za Chrystusa. Na pierwszym planie, po prawej stronie, znajduje się Saul z Tarsu, który po nawróceniu przyjął imię Paweł. Widać też wykręcone ciała katów.

„Podziwiając pomysłową aranżację Rafaela, złocone wyrafinowanie haftu na szacie świętego, potężne przesłanie religijne, które się wyłania z obrazu, nie możemy nie zgodzić się z podziwem i zdumieniem tych, którzy mieli szczęście uczestniczyć we Mszy 26 grudnia 1519 roku” - mówi Alessandra Rodolfo.

Bilet wstępu na wystawy w Castel Gandolfo można uzyskać na stronie Muzeów Watykańskich.