"Drzwi Płockie w Nowogrodzie"

Autorem fotogramów jest ks. prof. Ryszard Knapiński, wykładowca KUL, badacz historii i ikonografii romańskich drzwi, które znajdowały się w płockiej katedrze do XIII wieku, a później w niewyjaśnionych do końca okolicznościach trafiły na Ruś. Kopia drzwi od 1982 r. znajduje się w płockiej katedrze Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

Fotogramy zostały wykonane w 2010 r. podczas wizyty ks. prof. Knapińskiego w Nowogrodzie Wielkim (Rosja), gdzie w soborze św. Zofii znajdują się obecnie oryginalne Drzwi Płockie. Wystawa prezentuje stan ich zachowania, a także rekonstrukcję ikonograficzną zabytku. Zdjęcia poszczególnych kwater powiązano z odpowiednimi artykułami wiary, które - według tradycji - sformułowali apostołowie.

Według analiz ks. prof. Knapińskiego, podstawę pierwotnego programu ikonograficznego Drzwi Płockich, które w ciągu wieków były wielokrotnie demontowane i ponownie składane, stanowiło właśnie dwanaście dogmatów wiary chrześcijańskiej, czyli Apostolskie Wyznanie Wiary, a nie - jak sądzono wcześniej - historia Żywota Jezusa.

Zdaniem ks. prof. Knapińskiego, weryfikacja porównawcza i stylistyczna Drzwi Płockich, m.in. wizerunku fundatora katedry płockiej biskupa Aleksandra z Malonne (zm. 1156 r.), pozwala datować ich powstanie na lata 1152-54 i utwierdza w przekonaniu, mimo sporu historyków, że pierwotnie drzwi na pewno znajdowały się w Płocku. Przytaczając badania innych naukowców, dotyczące m.in. inskrypcji na Drzwiach Płockich, ks. prof. Knapiński powiedział, iż ich wyniki wskazują, że drzwi były obecne w Nowogrodzie Wielkim już w pierwszej połowie XV wieku.

"Na temat tego, jak Drzwi Płockie znalazły się w Nowogrodzie Wielkim jest wiele hipotez. Ja przyjąłem taką, że stały się one łupem wojennym około 1262 r., kiedy Płock najechali Litwini i Prusowie. Tę hipotezę konfrontowałem z opinią prof. Aleksandra Gieysztora, który ją zaakceptował" - powiedział dziennikarzom ks. prof. Knapiński.

W jego ocenie, odtworzenie Drzwi Płockich i umieszczenie kopii w katedrze w Płocku wniosło do polskiej kultury wielką wartość. "Kiedy jesteśmy w płockiej katedrze widzimy, odczuwamy, jak ten zabytek promieniuje wysokimi walorami estetycznymi, a także w przekazie treściowym" - dodał ks. prof. Knapiński.

Przyjmuje się, że drzwi do płockiej katedry zamówił biskup Aleksander z Malonne (zm. 1156 r.), który był inicjatorem budowy świątyni. Postać biskupa została przedstawiona w jednej z 46 mosiężnych kwater Drzwi Płockich, które w latach 1152-54 odlano w pracowni mistrza Riquina w Magdeburgu (Niemcy). Kwatery, przedstawiające m.in. sceny ze Starego i Nowego Testamentu, zostały następnie przybite do drewnianego podłoża i ozdobione mosiężnymi bordiurami z motywami roślinnymi.

W latach 1971-81, staraniem wczesnego prezesa Towarzystwa Naukowego Płockiego Jakuba Chojnackiego, pracownie konserwacji zabytków w Szczecinie i Warszawie wykonały kopie oryginalnych Drzwi Płockich, które znajdują się obecnie w soborze św. Zofii w Nowogrodzie Wielkim (Rosja). W lutym 1982 r. prymas Polski kardynał Józef Glemp poświęcił kopię drzwi podczas uroczystości w płockiej katedrze Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

Wystawa "Porta Fidei - Drzwi Płockie w Nowogrodzie Wielkim na Rusi" otwarta została w zabytkowym spichlerzu Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Patronat nad wystawą objął m.in. biskup płocki Piotr Libera. Ekspozycja będzie czynna do 16 grudnia.