Rosyjska psychoanaliza

Historia jest pozornie prosta; dotyczy morderstwa starego Fiodora Karamazowa i związku jaki z tą zbrodnią mają jego trzej synowie. Tłem wydarzeń, jest malowniczy obraz XIX wiecznej Rosji wraz z dokładnym przedstawieniem małomiasteczkowego życia.

Dostojewski po raz kolejny buduje wokół jednego wydarzenia skomplikowaną sieć połączeń. Trzej tytułowi bracia – Alosza, Dymitr i Iwan, stają się odzwierciedleniem sprzecznych poglądów w odwiecznym sporze między wiarą i boskimi prawami a racjonalizmem i wolną wolą człowieka. Powieść oscyluje wokół odkrywania ludzkiego wnętrza, Dostojewski śmiało wgłębia się w psychikę człowieka i nie waha się przed wejściem w najmroczniejsze jej zakamarki. Zło tkwiące w jednostce staje się tu niemal odrębnym bohaterem, przed którym nie ma ucieczki. Popędowa, nieuświadomiona siła, której nie można powstrzymać, popycha bohaterów do najgorszych czynów. Nic więc dziwnego, że jednym z zagorzałych miłośników powieści był sam Zygmunt Freud.

„Bracia Karamazow” są często traktowani jako introspekcja samego Dostojewskiego. Wydana na krótko przed śmiercią autora powieść, sprawia wrażenie ponurego podsumowanie współczesnej mu rzeczywistości i wizji człowieka jako istoty całkowicie zdeterminowanej przez środowisko i nieuświadomione popędy. Podczas pisania „Braci Karamazow” autor musiał zmierzyć się z osobistą tragedią, jaką była śmierć syna - Aloszy. Wydarzenie to wpłynęło na kształt całego tekstu. Dostojewski obarczał siebie winą za przedwczesną śmierć dziecka, która miała związek z chorobą odziedziczona po ojcu. Śmierć zadana w powieści staremu Fiodorowi przez synów, bywa interpretowana jako podświadome rozliczenie się Dostojewskiego z samym sobą i nękającymi go wyrzutami sumienia.

„Bracia Karamazow” to jedna z nielicznych pozycji, z którą po prostu trzeba się zapoznać. Powodem jest nie tylko ogólnoświatowa sława i liczne odniesienia w innych tekstach literackich i kulturowych, ale przede wszystkim zawartość, będąca nie tylko głęboką analizą ludzkiej kondycji, ale przede wszystkim ciekawie i niezwykle barwnie opisaną historią, wraz ze świetnie skonstruowanymi postaciami. Nic więc dziwnego, że wydawnictwo ZNAK postanowiło przypomnieć tę pozycję polskiemu czytelnikowi. Za dodatkowy plus należy uznać przepiękne wydanie wraz z komentarzami i posłowiem. W pełni świadomie – polecam! *** Fiodor Dostojewski, "Bracia Karamazow", Wydawnictwo ZNAK, 2009, ilość stron 916.