Andrea Mantegna: Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny

Chłodna precyzja
Andrea Mantegna to jeden z najwybitniejszych malarzy i grafików włoskiego renesansu. Tworzył w Padwie, Mantui i Rzymie. Wywarł duży wpływ na malarstwo północnych Włoch. Cechy jego warsztatu to monumentalna i surowa kompozycja, chłodny koloryt, precyzyjny rysunek, śmiałe skróty perspektywiczne.

Uchodzi za inicjatora malarstwa iluzjonistycznego, poprzez autorstwo plafonu w pałacu Gonzagów w Mantui (1471). Jako wybitny miedziorytnik przyczynił się do rozwoju grafiki.

"Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny" powstało na zamówienie księcia Lodovico Gonzagi, do kaplicy w jego pałacu w Mantui.

Bez św. Tomasza
Scena przedstawiona na obrazie ilustruje fragment jednego z apokryfów (ksiąg opisujących życie Świętej Rodziny i Apostołów, ale nie uznanych przez Kościół za wiarygodne i natchnione). W "Transitus" przypisywanym Józefowi z Arymatei, Najświętsza Maria Panna umierała w obecności 11 Apostołów. Św. Tomasz miał bowiem wówczas ewangelizować Indie i nie było go w Jerozolimie. Według apokryfu Tomasz otrzymał w Indiach objawienie Wniebowzięcia NMP i po powrocie do Jerozolimy przekonał pozostałych Apostołów, że Maria została wzięta do nieba i jej ciała nie ma w grobie.

Na obrazie widzimy więc 11 Apostołów. Nie występują oni tu ze swoimi zwykłymi atrybutami, lecz trzymają w rękach przedmioty będące symbolami hołdu dla umierającej Matki Bożej: zapalone świece, kadzielnicę, palmę.

Widok z pałacu
Obraz został namalowany dla kaplicy pałacu Gonzagów w Mantui. Mantegna umieścił więc scenę właśnie tam, a nie w Jerozolimie. W centrum obrazu znajduje się ogromne okno, a w nim dobrze widoczny krajobraz, który jest odtworzeniem rzeczywistego widoku z pałacowego okna. Osoby modlące się w kaplicy mogły więc łatwo sobie wyobrazić, że uczestniczą w przedstawionej scenie.
Obraz został dostosowany do pałacowej architektury. Najprawdopodobniej nad nim, w sklepieniu, Mantegna namalował Wniebowzięcie NMP. To co możemy oglądać obecnie, jest zatem zaledwie częścią kompozycji.

Rzeźbiarskie inspiracje
Mantegna fascynował się rzeźbą (zwłaszcza twórczością Donatella). Malowane przez niego osoby, dzięki mistrzowskiemu opanowaniu zasad perspektywy, sprawiają wrażenie trójwymiarowych, jakby wyrzeźbionych. Te umiejętności pozwoliły artyście utrzymać klarowność kompozycji, mimo że Apostołowie z obu stron niemal się wzajemnie zasłaniają.