Jak z Orwella

Najbardziej dochodowy i najsłynniejszy chyba film w historii kinematografii – „Przeminęło z wiatrem” – stał się ponownie hitem. Chyba nie tego spodziewali się zarządzający dostępną tylko w Stanach Zjednoczonych powstałą niedawno platformą VOD HBO Max po usunięciu filmu ze swojej oferty. Prawdopodobnie obawa, że zniknie z legalnej dystrybucji, zachęciła widzów do masowego wypożyczania czy zakupu „Przeminęło z wiatrem” w Amazon. Błyskawicznie film zajął pierwsze miejsce na liście bestsellerów.

Zdrajczyni swojej rasy

Dlaczego film nagrodzony 10 Oscarami wycofano z oferty platformy? Decyzja ma związek z aktualnymi problemami Stanów Zjednoczonych, czyli zamieszkami na tle rasowym pod sztandarem Black Lives Matter w proteście przeciw brutalności policji wobec czarnoskórych. Postulat o usunięcie filmu zgłosił w liście opublikowanym w „Los Angeles Times” John Ridley, scenarzysta nagrodzonego również Oscarem „Zniewolonego. 12 Years a Slave”. Rildey uważa, z czym można się zgodzić, że film utrwala stereotypy rasowe dotyczące niewolnictwa Czarnych i gloryfikuje amerykańskie Południe sprzed wojny secesyjnej. Podobne zastrzeżenia wysuwano bezpośrednio po premierze filmu w 1939 roku i później. Jednym z nich był fakt, że czarni niewolnicy nie buntują się przeciw swoim panom ani systemowi, a nawet wydają się zadowoleni ze swojego życia. W filmie czarnoskórzy występują najczęściej jako służący w domach plantatorów, więc pojawił się zarzut, że nie przedstawia katorżniczej pracy niewolników na plantacjach i ich okrutnego traktowania. Dostało się również pierwszej czarnoskórej laureatce Oscara, Hattie McDaniel, która zagrała rolę niani Scarlett. Krajowe Stowarzyszenie na rzecz Popierania Ludności Kolorowej skrytykowało ją za utrwalanie stereotypów, nazywając ją „drugim wujem Tomem”. Inni nazywali ją zdrajczynią swojej rasy.

Bohater bestsellera Harriet Beecher Stowe „Chata wuja Toma” ginie z rąk nadzorców plantacji, ale jako chrześcijanin przebacza swoim katom. Trudno przecenić rolę, jaką książka odegrała w uświadomieniu Amerykanom okrucieństw związanych z niewolnictwem. Dzisiaj dla wielu czarnych Amerykanów nazwanie kogoś „wujem Tomem” jest obelgą. Postać pasywnego niewolnika, który z powodów religijnych nie sprzeciwia się siłą złu, nie przystaje do dzisiejszych wyobrażeń o tym, jak powinna toczyć się walka z rasizmem. Wątpliwe, by burzenie pomników zmieniło przeszłość.

Zgłaszając postulat usunięcia filmu z portalu, John Ridley zastrzega się, że nie jest zwolennikiem cenzury, a film po pewnym czasie może wrócić na portal, opatrzony odpowiednim wstępem. Domaga się również, by w ofercie HBO pojawiły się także filmy przedstawiające historię nie tylko z perspektywy „dominującej kultury”. HBO Max przychyliło się do żądania scenarzysty. Film w przyszłości ma się znaleźć w ofercie portalu.