Moniuszko odkryty na nowo

Pięknie wydana książka Magdaleny Dziadek to – jak wyjaśnia sama autorka – minimonografia kompozytora, stanowiąca przymiarkę do przyszłej dużej monografii, która ukaże się za kilka lat. Moniuszko nie lubił podróżować. Podróżował jednak, chociaż ciężko to przeżywał. Podtytuł „Śladami Stanisława Moniuszki” jest znaczący, bo autorka wybrała właśnie podróże, a właściwie przystanki, jako swoiste punkty interpretacyjne zarówno jego życia, jak i twórczości muzycznej. W swojej pracy oparła się na bogatych materiałach źródłowych, w tym na listach i notatnikach samego twórcy, recenzjach ukazujących się w ówczesnej prasie polskiej i zagranicznej; nie zabrakło też materiałów ilustracyjnych.

Magdalena Dziadek szczegółowo przedstawia życie osobiste i kolejne etapy drogi twórczej kompozytora, nie szczędząc czytelnikowi barwnych anegdot i ciekawostek, a także mało znanych wydarzeń, pomijanych często przez innych biografów. Jednym z powodów tego był fakt, że twórca uznany za „kompozytora narodowego” nie do końca, ich zdaniem, pasował do tego miana. Dlatego pomijali „niewygodne” szczegóły jego biografii. Jednym z nich jest historia wykonania „Uwertury wojennej” na orkiestrę, kiedy artysta zgodził się „na wykonanie jawnie wiernopoddańczego gestu”.

Dla Moniuszki najważniejsze w życiu były jego rodzina i twórczość, która chyba najlepiej mówi o jego poglądach politycznych. Kompozytor nie był zwolennikiem powstania przygotowywanego przez „czerwonych”. Widać tu, jak dowodzi Magdalena Dziadek, wpływ „ideologii pozytywistycznej propagowanej na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, między innymi przez Kraszewskiego”.

Książkę, dzięki talentowi narracyjnemu autorki, czyta się znakomicie. Chociaż jej bohaterem jest przede wszystkim kompozytor, na uwagę zasługuje też szeroko nakreślony kontekst historyczny, a szczególnie obraz polskiego życia kulturalnego w zaborze rosyjskim w latach, kiedy Moniuszko tworzył swoje dzieła.

Edward Kabiesz