100. rocznica urodzin Zbigniewa Herberta

"Zainicjowane w 2023 roku „Stulecie Herberta” osiągnie swą kulminację w październiku 2024, podczas kilkudniowych obchodów Urodzin Poety - 29 października. - To duże przedsięwzięcie, do którego Fundacja długo się przygotowywała – przyznała dr Maria Dzieduszycka, prezes Fundacji im. Zbigniewa Herberta. Podkreśliła, że cykl obejmuje komplementarne względem siebie działania edukacyjne, społeczne i artystyczne związane z setną rocznicą urodzin Zbigniewa Herberta. - Działania te – o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym – mają pokazać, że dzieło autora „Pana Cogito” jest nadal żywe, że elektryzuje myśl, porusza wyobraźnię, zadaje pytania, z którymi wciąż na nowo powinniśmy się mierzyć – wyjaśniła.

Dziś, 28 października o godzinie 19:00, w Pałacu Rzeczypospolitej, odbędzie się wieczór poezji Herberta. Utwory poety przeczytają: Maja Komorowska, Maja Ostaszewska, Andrzej Chyra, Grzegorz Damięcki i Jerzy Radziwiłowicz. Następnego dnia, w "Wieczorze Poetów" będą uczestniczyć: Marianna Kijanowska, Alissa Valles, Michael Kruger oraz Ryszard Krynicki.

- Na sto lat, które minęły od narodzin Poety, warto spojrzeć przez pryzmat jego twórczości. Takie spojrzenie uzmysławia, jak celnie Herbert diagnozował swój czas, w jak przenikliwy sposób patrzył na świat, jak wyraziście widział jego grozę i piękno, jak umiejętnie – płynąc pod prąd, dążąc do prawdy, nazywając rzeczy po imieniu – sięgał do źródeł i w jak wizjonerski sposób wyprowadzał z nich wątki biegnące w przyszłość – wyjaśnił prof. Paweł Próchniak, członek Rady Fundacji im. Zbigniewa Herberta, współautor projektu „Stulecie Herberta”.

- Poprzez „Stulecie Herberta” chcemy wyakcentować żywą obecność dzieła Poety – w Polsce i na świecie. Dlatego zamierzamy pokazać, że dzieło to wciąż mówi rzeczy ważne i konieczne, że zadaje dramatyczne pytania i udziela intrygujących odpowiedzi, że jest – i powinno pozostać – jednym z kluczowych punktów odniesienia w namyśle nad ludzką rzeczywistością, nad jej fundamentami i perspektywami – dodał.

Wśród wydarzeń zaplanowanych przez Fundację im. Zbigniewa Herberta w ramach obchodów jubileuszu 100-lecia urodzin poety znalazły się m.in. Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta, przyznawana za wybitne dokonania artystyczne i intelektualne nawiązujące do idei, wokół których grawitowała twórczość patrona Nagrody. Jej laureatami byli dotąd: W.S. Merwin, Charles Simic, Ryszard Krynicki, Lars Gustafsson, Breyten Breytenbach, Nuala Ni Dhomhnail, Agi Miszol, Durs Grünbein, Yusef Komunyakaa, Marianna Kijanowska i Tomas Venclova.

Inną inicjatywą związaną z jubileuszem Zbigniewa Herberta jest akcja „Podaruj wiersz”, której celem jest propagowanie idei wiersza jako daru (więcej informacji: podarujwiersz.pl). W tym roku akcja po raz kolejny przeprowadzona zostanie nie tylko w Polsce, ale i w wielu innych krajach, co będzie możliwe dzięki nawiązanej przez Fundację współpracy z międzynarodową siecią Szkół Stowarzyszonych UNESCO. Inauguracja zaplanowana jest 21 marca – w Światowy Dzień Poezji. W ramach akcji odbędą się m.in. warsztaty przygotowujące moderatorów akcji, warsztaty czytania wierszy oraz warsztaty kaligrafii.

Kolejnym punktem programu są Debaty Herbertowskie, obejmujące cykl rozmów i esejów mówionych na temat kluczowych kwestii stawianych przez dzieło Herberta. Elementem każdego ogniwa cyklu – obok esejów mówionych i dyskusji – będzie komentowana antologia wierszy poety, które wybiorą, przeczytają i skomentują uczestnicy debat.

W ramach tego projektu zaplanowano: „Debaty Herbertowskie” – cykl rozmów i esejów mówionych poświęconych twórczości Herberta oraz komentowanych antologii jego wierszy; „Herbert dzisiaj” – rozmowa laureatów Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta; „Herbert: archipelagi” – poświęcone Herbertowi seminaria i konwersatoria dla studentów oraz monograficzny numer kwartalnika „Konteksty” wydawanego przez Instytut Sztuki PAN.

Partnerem strategicznym Fundacji im. Zbigniewa Herberta w ramach obchodów 100-lecia urodzin Zbigniewa Herberta jest Biblioteka Narodowa.

Inne wydarzenia związane z urodzinami Zbigniewa Herberta opisane są na stronie: https://fundacjaherberta.com/ oraz https://www.facebook.com/FundacjaHerberta.

***

Zbigniew Herbert urodził się 29 października 1924 r. we Lwowie. Studiował polonistykę na tamtejszym Uniwersytecie Jana Kazimierza. W czasie wojny zaangażowany był w działalność konspiracyjną, należał do AK. Po wojnie studiował ekonomię w Krakowie, a także prawo i filozofię w Toruniu. Zadebiutował późno, bo w 1956 r., tomem "Struna światła".

W swojej twórczości podejmował problemy moralno-filozoficzne, odwołując się zawsze do humanistycznej tradycji Europy. Jego poezja nawiązuje często do uniwersalnych wartości, historii, mitologii i sztuki. Łączy klasycyzm z doświadczeniami awangardy, patos z humorem i ironią, a intelektualny dyskurs z prostotą języka.

Istotą moralnego przesłania poezji Herberta jest - jak uważa większość badaczy jego twórczości - heroiczny opór przeciw totalitaryzmowi, odmowa udziału w przemocy i kłamstwie, i "obowiązek pamięci".

Po debiucie szybko zyskał dużą popularność. Wydał m.in. tomy: "Hermes, pies i gwiazda", "Studium przedmiotu", "Napis" i - najbardziej znany - "Pan Cogito".

W stanie wojennym i latach 80. jego twórczość, zwłaszcza z tomu „Raport z oblężonego miasta” zyskała niezwykła popularność". Wiersze Herberta były traktowane jako manifesty oporu przeciwko władzy komunistycznej. Jego wiersz "Przesłanie Pana Cogito" trwale zapisał się w powszechnej świadomości Polaków

Zbigniew Herbert był też autorem esejów, w których ujawniła się jego rozległa wiedza humanistyczna - "Barbarzyńcy w ogrodzie" (1962 r.) i "Martwej natury z wędzidłem" (1993 r.) oraz dramatów zebranych w tomie "Wybór poezji. Dramaty" z 1973 r.

W latach 90. wydał trzy tomy wierszy: "Elegię na odejście", "Rovigo" i "Epilog burzy".

Zmarł 28 lipca 1998 r. w Warszawie. Spoczął na Cmentarzu Powązkowskim.

„Określenie go poetą katolickim byłoby zapewne przesadą, ale niewątpliwie religia odgrywała wielką rolę w jego światopoglądzie” – mówił ks. Andrzej Luter, podczas Mszy sprawowanej w lipcu w 20. rocznicę śmierci Poety.

"Bywało różnie, ale niewątpliwie kontekst chrześcijański zawsze był dla niego istotny, chociaż pojawiało się coraz więcej punktów spornych, niepewności, zwątpień" - zauważył w tej samej homilii duszpasterz twórców.