Bolszewika goń…

Łatwopalne kopie dwóch legendarnych produkcji: „Dla ciebie, Polsko” i „Cud nad Wisłą” zachowały się we fragmentach w zbiorach Filmoteki Narodowej. Obecnie, zrekonstruowane i odnowione cyfrowo, ukazały się na płytach DVD w ramach firmowanej przez Filmotekę Narodową serii „Kino Polskie Okresu Wielkiego Niemowy”. Nieco wcześniej na płyty trafiła też nakręcona w 1927 r. „Mogiła Nieznanego Żołnierza”, opowiadająca o tragicznych losach polskiego oficera w czasach rewolucji bolszewickiej. Udostępnione obecnie na płytach filmy to niezwykła gratka nie tylko dla kinomanów, którzy z niecierpliwością czekają na premierę superprodukcji „Bitwa Warszawska 1920” Jerzego Hoffmana, ale i dla miłośników historii. Są przecież także dokumentem epoki, w jakiej powstały. Wydawało się, że po 1989 r. jak grzyby po deszczu zaczną powstawać filmy o białych plamach naszej historii. Były to jednak tylko pobożne życzenia. Okazało się, że takie filmy mogły jednak powstawać w latach 20. ub. wieku, w kraju wyczerpanym wojną, który właśnie odradzał się z popiołów. Powstały dzięki wsparciu państwowego mecenasa, który wyłożył znaczne fundusze na realizację filmów o charakterze patriotycznym, antybolszewickim.

Pierwszy był Bednarczyk

Już 25 września 1920 roku miała miejsce premiera „Dla ciebie, Polsko” Antoniego Bednarczyka, pierwszego filmu o wojnie polsko-bolszewickiej. Bednarczyk był także autorem pierwszego w historii polskiego kina pełnometrażowego filmu fabularnego. W 1911 roku nakręcił adaptację „Dziejów grzechu” Stefana Żeromskiego. „Dla ciebie, Polsko” reklamowano jako epopeję narodową, która „budzi duże zajęcie odtworzeniem grozy bolszewizmu i walki z tą nawałą barbarzyńską”. Fabuła rozgrywa się w kwietniu 1919 roku i koncentruje się na walkach o Wilno. Hordy bolszewickie dokonują zniszczeń w polskich wsiach i dworach. Hanka zostaje siostrą miłosierdzia w jednym ze szpitali polowych pod Wilnem, Franek natomiast zdobywa awans po ujęciu rosyjskiego szpiega. Krwawe walki kończą się wkroczeniem wojsk polskich do Wilna. Po wielu perypetiach Hanka i Franek spotykają się niespodziewanie u stóp Matki Boskiej Ostrobramskiej. Film kończy dokumentalny zapis uroczystości związanych z włączeniem Wilna w granice Polski, z udziałem marszałka Józefa Piłsudskiego i najwyższych dowódców wojska polskiego, a także zagranicznych gości. Epilog dopisała historia. Jeszcze przed premierą filmu oddziały polskie wycofały się z Wilna, a miasto przejęli Litwini. W głównej roli kobiecej wystąpiła Jadwiga Doliwa, będąca właściwie amatorką. Nie zrobiła wielkiej kariery. Później zagrała tylko w jeszcze jednym filmie. Film Bednarczyka cieszył się ogromnym powodzeniem, służył też jako materiał edukacyjny dla młodzieży, która oglądała go na specjalnie organizowanych pokazach w ulgowej cenie.