Wieki przed Kaddafim

Badacze z Instytutu Archeologii Uni­wersytetu Warszawskiego wykopa­liska w Libii rozpoczęli dziesięć lat temu. Po trzech latach przerwała je choroba, a potem śmierć kierownika badań. Uczniowie prof. Mikockiego chcieli tam potem powrócić, ale w Libii rozpoczęła się rewolucja, która obaliła ponadczterdziestoletnie rządy dyktatora Muamarra Kaddafego.

Szymon z Cyreny
Ewangeliczne narracje o Drodze Krzy­żowej Pana Jezusa wspominają o Szymonie z Cyreny, którego przymuszono, by dźwigał krzyż Chrystusa. Kim był?

Cyrenajka była krainą leżącą na zachód od Egiptu, rozciągającą się na afrykańskim wybrzeżu Morza Śródziemnego. Kolonizowali ją Grecy, a przed nimi dobre pół tysiąca lat przed Chrystusem Fenicjanie. Tę krainę za­mieszkali także Żydzi. Ci ostatni doświadczali wrogości otoczenia. Zostali stamtąd przepę­dzeni. Nie można wykluczyć, że ów Szymon był właśnie wygnanym z Cyrenajki Żydem, który w Jerozolimie trudnił się uprawą roli.

Cyrenajka była rzymską prowincją, do której chrześcijańscy misjonarze dotarli na przeło­mie II i III w. Wcześniej celem pracy ewan­gelizacyjnej był Egipt, a przede wszystkim Aleksandria. Tu miał działać św. Marek Ewan­gelista i tutaj – w nurcie starożytnej tradycji – miał ponieść śmierć męczeńską św. Łukasz Ewangelista. Potem działali tu wielcy myśli­ciele wczesnego chrześciaństwa: Tertulian, Klemens Aleksandryjski, Orygenes, Cyprian i Atanazy.

Wcześniej na tych terenach pojawili się greccy kolonizatorzy. Tuż obok, na zacho­dzie leżała Kartagina, gdzie osady zakładali Fenicjanie. Kartagina, zdobyta i zrównana z ziemią przez Rzymian, nie przestała istnieć, stała się w północnej Afryce miejscem, gdzie kwitła kultura grecko-rzymska. To pozostałości tej kultury w północnej Afryce stały się przedmiotem poszukiwań i badań polskiej misji archeologicznej w Libii.

Ptolemais
Polscy archeolodzy pracowali w nadmor­skim portowym mieście Ptolemais. Już jego nazwa wiąże się z egipskimi władcami, którzy nosili imię Ptolemeuszy. Dla miasta w okresie III w. przed Chr. był to czas szczególnego roz­woju. Dowodem są zarówno wille bogatych mieszkańców, eksplorowane przez archeologów, jak i podziemna sieć cystern, która była systemem zaopatrującym miasto w wodę.