Labirynt grozy i awantura o Damę

„Epizod z hiszpańskiej wojny o niepodległość”
Pokazowi olejnego obrazu Francisca Goi „Epizod z hiszpańskiej wojny o niepodległość”, namalowanego w latach 1808–1810, towarzyszy cykl rycin tego artysty pt. „Okropności wojny”, będący własnością Muzeum Narodowego w Krakowie, ofiarowany niegdyś przez Feliksa „Mangghę” Jasieńskiego. Ekspozycja prac genialnego Aragończyka w gmachu głównym MNK potrwa do 14 lutego. Do tego czasu w Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie przebywać będzie wypożyczona przez Fundację Książąt Czartoryskich „Dama z gronostajem” Leonarda da Vinci.

Węgierscy muzealnicy, w zamian za wypożyczenie tego dzieła, udostępnili nam obraz przedstawiający szaleństwo hiszpańskiej wojny niepodległościowej (1808– 814) pędzla Goi. Jest to ważne wydarzenie kulturalne, bowiem Kraków po raz pierwszy ma możliwość obcowania z olejnym dziełem tego mistrza. „Okropności wojny”, ukazane przez malarza z maksymalnym realizmem na 16 rycinach, wprowadzają w traumę nie tylko ze względu na makabryczną tematykę. Artysta pokazuje też, do czego zdolny jest człowiek uwikłany w wojenny mechanizm.

Podkreśla to w rycinie „Gdy rozum śpi, budzą się potwory” z cyklu „Kaprysy”. Grozy ekspozycji dodają reprodukcje fragmentów tzw. czarnych obrazów, które Goya namalował na ścianach swego domu. Aby dotrzeć do centralnego płótna „Epizodu...”, widz musi się przedrzeć przez wąski czarny labirynt. W tym dusznym tunelu wytrzeszczają oczy wykrzywione twarze trupów i straszą puste oczodoły czaszek.

Aranżacja ekspozycji według Pawła Wałka celnie oddaje intencje kuratorów wystawy – Janusza Wałka i Doroty Dec. – Goya nie doświadczył wojny. Swe wizje snuł, odwiedzając miejsca bitew i kaźni. Na pokazywanym obrazie nie ma żadnych symboli patriotycznych walczących stron, a na wzgórzu stoi samotny, bezbronny człowiek z wyciągniętymi ku niebu ramionami – wyjaśnia Janusz Wałek.

Awantura…
W styczniu przyszłego roku rozpoczną się wielkie przenosiny w Muzeum Czartoryskich przy ul. św. Jana. Budynki muzealne czeka kilkuletni remont, więc znajdujące się tu zbiory zostaną przewiezione w inne miejsce. Najwięcej emocji wywołuje nowe lokum dla perły kolekcji Czartoryskich, czyli obrazu Leonarda da Vinci „Dama z gronostajem”. Malowidło zostało na razie wypożyczone na kilka miesięcy do Budapesztu. Co dalej? Najprawdopodobniej po powrocie „Dama” nie będzie eksponowana w Krakowie.

– Być może traf do Zamku Królewskiego w Warszawie. Prowadzimy negocjacje w tej sprawie. O ich wyniku poinformujemy 16 grudnia – powiedziała Maria Osterwa-Czekaj, wiceprezes Fundacji Książąt Czartoryskich. Niewykluczone, że – wbrew opiniom konserwatorskim, zalecającym 10-letni odpoczynek „Damy” przed kolejnymi podróżami ekspozycyjnymi – obraz w czasie nieobecności w Krakowie nadal będzie jeździł po świecie.

O pozostawienie zbiorów w Krakowie na czas remontu Muzeum Czartoryskich zwrócił się do Fundacji Czartoryskich prezydent Krakowa prof. Jacek Majchrowski. Argumentuje, że ważne jest, by sprawowały nad nimi opiekę te same osoby i podkreśla, że można zdeponować je w należącej do krakowskiego Muzeum Narodowego Kamienicy Szołayskich w centrum miasta. Przedstawiciele fundacji chcą jednak, aby czas remontu budynków muzealnych był okazją do zaprezentowania zbiorów Czartoryskich w innych miastach Polski: Warszawie, Puławach, Stalowej Woli, Legnicy, Szczecinie i Sandomierzu.

Niezależnie od rezultatu sporów o miejsce przechowywania w czasie remontu, zbiory wrócą po kilku latach do zupełnie odmienionego gmachu. Do muzeum będzie wchodziło się od ul. Pijarskiej, do celów ekspozycyjnych zostaną wykorzystane nie tylko gmach główny, ale także oficyna. Dziedziniec zamieni się w oranżerię przykrytą szklanym dachem. Sama ekspozycja muzealna zostanie zmodernizowana według koncepcji opracowanej przez przedstawicieli czołowych muzeów świata.

Artykuły z poszczególnych działów serwisu KULTURA:

Film

Literatura

Muzyka

Malarstwo

Architektura

Zjawiska

Sylwetki

Teka Jujki