Dzielnica z zabytkowym osiedlem

"Utworzenie dzielnicy daje m.in. mieszkańcom, a w tym wypadku pasjonatom starającym się dbać o utrzymanie unikalnego charakteru tego miejsca, możliwość ubiegania się o dofinansowanie do przedsięwzięć w ramach konkursu dla rad dzielnic" - powiedział PAP Sławomir Gruszka z zabrzańskiego urzędu miasta.

Zandka to tzw. osiedle patronackie wybudowane dla pracowników dawnej huty należącej do arystokratycznego rodu Donnersmarcków. Znajduje się tam ok. 40 kilkurodzinnych budynków wybudowanych z zastosowaniem charakterystycznego muru pruskiego. Zaplanowane wówczas jako luksusowe osiedle powstawało od 1903 r. do lat 20. ub. wieku. W ostatnich latach część budynków Zandki opustoszała i podupadła.

Obok malowniczo rozplanowanych domów mieszkalnych ze stromymi dachami, a także tzw. ryzalitami mieszczącymi nowoczesne wówczas toalety dostępne z poziomu każdego półpiętra, na osiedlu powstały również szkoła, przedszkole i dom starców. Ulice osiedla obsadzono stojącymi do dziś platanami.

W pobliżu, już poza osiedlem, znajdują się reprezentacyjne budynki dawnej dyrekcji huty (obecnie siedziba władz miasta) oraz straży pożarnej (obecnie komenda miejska PSP). Nieco dalej Donnersmarckowie zbudowali dla robotników: kasyno (obecnie Teatr Nowy), bibliotekę (siedziba Filharmonii Zabrzańskiej), kryty basen (galeria i restauracja), salę gimnastyczną i park.

Rafal Tylenda Osiedle Patronackie Donnersmarcka

Na terenie Zandki mieści się m.in. architektoniczna atrakcja turystyczna - wybudowany w 1927 r. jeden z czterech zabrzańskich tzw. domów z żelaza. Ściany tego budynku wykonano z przygotowanych w pobliskiej hucie metalowych prefabrykatów przypominających nieco znacznie późniejszą tzw. wielką płytę. Do Zandki przylega też założony w 1871 r. zabrzański cmentarz żydowski.

Z Zandką związana jest postać urodzonego w Zabrzu Horsta Eckerta, czyli Janoscha - autora powieści "Cholonek, czyli dobry Pan Bóg z gliny", a także znanych na świecie bajek o Misiu i Tygrysku. Choć Eckert urodził się i mieszkał w innej dzielnicy, Porembie, chodził do szkoły na tym osiedlu i miał tam poznać swoją pierwszą miłość

Uchwałę w sprawie trybu przekonsultowania z mieszkańcami uchwały mającej utworzyć dzielnicę Zandka zabrzańscy radni przyjęli podczas sesji rady miasta - 9 lipca. Konsultacje rozpoczęły się 10 lipca i mają potrwać do dziś. Informację o uwzględnieniu bądź nie złożonych w tym czasie wniosków do projektu uchwały tworzącej nową dzielnicę przewodniczący rady miasta ma podać do 6 sierpnia.

Licząca obecnie niespełna 2,5 tys. mieszkańców Zandka ma stać się 18. tzw. jednostką pomocniczą zabrzańskiego samorządu. Chodzi o 13 tamtejszych dzielnic i 4 osiedla, które mają swoje rady - działające na mocy uchwały rady tego niespełna 190-tysięcznego miasta.

Nowa dzielnica ma zostać wykrojona z terenu obecnej dzielnicy Centrum Północ. Jej granice mają przebiegać wzdłuż ulic Lazara, Tomeczka (w przybliżeniu) oraz Bytomskiej, Stalmacha i torów kolejowych linii Gliwice-Katowice. Nazwa Zandka pochodzi od historycznej nazwy Sandkolonie (Kolonia Piaskowa), która z kolei nawiązuje do dawnego pobliskiego wyrobiska piasku.