Gniazdo w katedrze

Sowieci strzelają
Niezwykła jest historia niewielkiego krzyża w jednej z bocznych kaplic. W czasie potopu szwedzkiego do katedry przyjechali dowodzący Polakami regimentarz Stefan Czarniecki i marszałek Jerzy Lubomirski. Prosili o pomoc, bo przegrywali w Wielkopolsce bitwy. – Z figurki Pana Jezusa zaczęły wtedy spływać krople krwi – mówi ks. Jan Kasprowicz. – Wśród świadków tego wydarzenia był znany wówczas poeta Wespazjan Kochowski – dodaje.

Ks. Jan Kasprowicz przed rysunkiem poprzedniej, romańskiej katedry

Tragiczny los dotknął katedrę gnieźnieńską podczas II wojny światowej. Najpierw Niemcy urządzili w niej salę koncertową. Niszczyli i kradli wyposażenie, w prezbiterium zawiesili flagę z swastyką i portret Hitlera. Później, 23 stycznia 1945 roku, czyli dwa dni po „wyzwoleniu”, Sowieci stojący na Rynku wycelowali w katedrę działa czołgowe. Oficer wydał rozkaz i na świątynię poleciały pociski zapalające. – Sowieci twierdzili, że na wieży są jeszcze niemieccy radiotelegrafiści...

Mieszkańcy Gniezna próbowali gasić katedrę, ale ktoś, prawdopodobnie znów Sowieci, kilka razy przecinał im węże strażackie, tłoczące wodę z pobliskiego jeziora. Świątynia płonęła przez kilka dni – mówi ks. Kasprowicz. – Jeden z pocisków Sowieci wycelowali w taki sposób, żeby zawalić sklepienie. Pocisk przedziurawił jednak najpierw wiszącą na zewnątrz figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem. To osłabiło siłę pocisku i prawdopodobnie dlatego część sklepienia ocalała – dodaje.
 

Maryja w nowym ołtarzu w archikatedrze, nawiązującym do ołtarza cesarza Ottona III

Wojciech się budzi
Tragedią dla katedry były też kradzieże. Do ostatniej doszło w 1986 roku. Młodzi złodzieje weszli przez okno. Siekierą odrąbali srebrne, misternie wyrzeźbione główki aniołów i skrzydła polskich orłów z barokowej, XVII-wiecznej konfesji św. Wojciecha. Postać świętego Wojciecha utraciła krzyż, ręce, nogi i głowę. Korpus rzeźby Wojciecha nie zmieścił się złodziejom do torby turystycznej, więc zakopali go w stercie piachu pod kościołem. – Znalazły go tam dzieci, które wyszły ze Mszy za potrzebą. Jedno z dzieci czekało na braciszka i z nudów kopało nogą w piasku, aż coś zabłyszczało – wspomina ks. Kasprowicz. – To był straszny widok, ta szyja figury cała w wiórach po ciosach siekiery – dodaje.