Źródła islamu: Sunna

Etymologicznie słowo sunna (w pełnej transkrypcji – sunnat) znaczy po arabsku "droga”, „ścieżka", a w kontekście islamu określa zbiór przekazanych opowieści o życiu Mahometa – przede wszystkim jego wypowiedzi na zasadnicze problemy doktrynalne i etyczne w odniesieniu do religii muzułmańskiej.

Sunna zawiera relacje o: słowach proroka, jego czynach oraz wskazania zachowań, na które zezwolił lub dopuścił. Sunna składa się z hadisów, czyli "relacji”, „sprawozdań”, „opowieści” i „opowiadań” o wydarzeniach z życia Proroka, o zachowaniu się Mahometa w określonych sytuacjach oraz wyrażonych przez niego opiniach na temat wiary i właściwego postępowania muzułmanów. W ten sposób hadis stał się nośnikiem Sunny. Sira oznacza natomiast narracją o życiu proroka i stanowi biografię Mahometa. Mimo iż tradycję Proroka uznają wszyscy muzułmanie, to jednak różnią się sposobem jej interpretacji. Szyici dołączają do sunny Mahometa tradycję własnych imamów. Zawierająca ogromny materiał Sunna jest podstawą wiedzy religijnej wyznawców islamu i źródłem prawa muzułmańskiego.

Znaczenie sunny w islamie związane jest z przekonaniem muzułmanów o wyjątkowości proroka Mahometa, który inspirowany boskim natchnieniem stał się niekwestionowanym wzorem do naśladowania. Przekonanie to ma swoje podstawy w Koranie: „Ktokolwiek słucha Posłańca, słucha Boga” (S. 4,80). Wskazując na wielość przyczyn powstania Sunny, dwie uważane są za najważniejsze: zamknięcie objawienia na Koranie i ostateczność proroctwa na Mahomecie.

W IX wieku liczba zbiorów sięgała wielu tysięcy opowiadań dotyczących życia Mahometa. W obieg weszły hadisy, które nie zawierały autentycznych myśli proroka na temat prawa lub doktryny. Dochodziło do tego, że poszczególne partie religijne i polityczne tworzyły na własny użytek powiedzenia Proroka, które z upływem czasu stawały się coraz bardziej kategoryczne i szczegółowe. W ten sposób tradycja została wprost zalana fałszerstwami bądź pod pozorem wydawania i uzupełniania starych przekazów, bądź też – częściej – przez wprowadzanie w obieg zwyczajnych zmyśleń. Dostrzeżenie zafałszowanych przekazów w tradycji prorockiej doprowadziło do powstania nauki zajmującej się krytyczną oceną hadisów, która wypracowała kryteria ich prawdziwości. Odrzucono hadisy sprzeczne z przesłaniem Koranu. Następnie określono dwa podstawowe elementy, tzw. podporę lub łańcuch przekazu (isnad) i treść przekazu (matn), czyli konkretną relację dotyczącą wydarzenia z życia Proroka.

Każdy hadis musiał być poprzedzony ciągiem autorytetów (sanad) sięgających wstecz do oryginalnego narratora-źródła hadisu. Struktura hadisu przedstawiała się następująco: „Powiedział mi A, powołując się na B, któremu powiedział C, który słyszał od D, że prorok Mahomet powiedział: (tu następuje cytat)”. Po dokonaniu zewnętrznego (narratorów) i wewnętrznego (treść) „oczyszczenia” tradycji ustalono stopnie ich autentyczności. Wyróżniono następujące kategorie: 1) sahih – autentyczne, czyli „zdrowe”; 2) hasan – dobre lub poprawne (z dozą wątpliwości) oraz 3) da‘if – słabe (budzące zastrzeżenia). Autentyczne hadisy były obłożone warunkami w stosunku do narratora i samej treści. Narrator powinien: oznaczać się głęboką wiarą i nienagannym postępowaniem; budzić zaufanie; gwarantować, że poprawnie zrozumiał treść hadisu i bez zniekształceń przekazał ją innym oraz że jest narratorem więcej niż jednego hadisu. Sam tekst powinien wskazywać na nieprzerwany łańcuch przekazicieli; wyraźnie stwierdzić, że Muhammad to lub tamto powiedział czy wykonał oraz posiadać treść, która opowiada czasom pierwszej wspólnoty muzułmanów.

Tradycja muzułmańska wyróżnia sześć zbiorów, spełniających warunki autorytatywnego przesłania, których nazwy pochodzą od autorów: al-Buchari (zm. 870), Muslim (zm. 875), Abu Dawud (zm. 888), At-Tirmizi (zm. 892), Ibn Madża (zm. 896) oraz An-Nasa’i (zm. 915). Mimo iż zbiory tylko dwóch pierwszych uznaje się za sahih, czyli prawdziwe, wszystkie nazywa się sześcioma prawdziwymi księgami.
W zbiorze hadisów wyróżnia się wyjątkową grupę: al-hadis al-kudsi (święty hadis), w której cytowane są słowa Boga – stąd czasami nazywa się je al-hadis al-ilahi (boski hadis). Podnoszą one znacznie autorytet sunny, ponieważ dzięki nim staje się ona nie tylko zespołem tekstów Proroka, ale niejako dopełnieniem objawienia koranicznego.

Autentyczność hadisów stanowi zasadniczy problem dla zajmujących się muzułmańską Tradycją. Podobnie jak w większości zagadnień dotyczących islamu i tu pojawiają się różnice w metodzie badawczej, stosowanej przez uczonych muzułmańskich i zachodnich. Na Wschodzie jest nią apologetyka, a dla orientalistów podstawę stanowi krytyczna analiza tekstu i hermeneutyka. Muzułmańscy uczeni przyjmują, że większość hadisów jest autentyczna i odnosi się do czasów Proroka. Natomiast orientaliści są przekonani, że wiele tradycji muzułmańskich jest dziełem późniejszych wieków. Mimo zachodniego krytycyzmu i różnic metodologicznych w podejściu oraz rozumieniu Sunny, tradycja prorocka pozostaje po Koranie najważniejszym źródłem prawa i potwierdzeniem muzułmańskich zasad doktrynalnych.