Hetman, powstaniec, rycerz i szlachcic – do tych postaci zdaje się należeć historia Polski. Bohaterowie wyobraźni narodowej zawładnęli nią, choć w istocie stanowili mniejszość społeczeństwa. Kogo nie ma w historii Polski, kto stoi milcząco i w cieniu bohaterów? Lud ciemny, tępy, brudny, chciwy i leniwy – tak w pamiętnikach szlacheckich, aktach sądowych, upokarzających przepisach krępujących wolność są opisywani chłopi.