Skąd się wzięła... bazylika?

Bazylika Konstantyna

Konstantyn Wielki pokonał na Moście Mulwijskim rywala do tronu Maksencjusza. Przed bitwą podobno miał wizję krzyża. Zobaczył też napis „In hoc sgno vincens” (Pod tym znakiem zwyciężysz). Wizja ta miała być motywem wydania w 313 roku słynnego Edyktu Mediolańskiego, który gwarantował chrześcijanom swobodę wyznania. Jednak najpewniej bardziej przyczyniły się do tego względy polityczne. Edykt zagwarantował pokój z papiestwem, a tym samym wewnętrzną stabilizację cesarstwa. Wspomniany już Euzebiusz z Cezarei w swojej Historii kościelnej, jednym z najciekawszych źródeł pisanych wczesnego chrześcijaństwa o wizji nie wspomniał. Wspomina o niej pisarz chrześcijański Laktancjusz. Informacja o niej znalazła się również w Vita Constantini, przy czym w części, której autorstwo jest dyskusyjne i raczej nie można go jednoznacznie przypisać Euzebiuszowi z Cezarei.

Euzebiusz z Cezarei odnotował, że do grobowca świętego Piotra obudowanego około 324 roku przez Konstantyna okazałą pięcionawową bazyliką przybywały pielgrzymki z każdego zakątka cesarstwa rzymskiego (Teofania, 47). Nawy świątyni rozdzielało osiemdziesiąt osiem kolumn, a jej posadzka znajdowała się na tym samym poziomie, co pochodzące z II wieku Trofeum Gajusza. Wzbogacana przez setki lat dziełami sztuki trwała do XVI wieku. Historia nie oszczędziła wybudowanej przez Konstantyna i papieża Sylwestra I bazylice trudnych momentów. W roku 846 na brzegach Ostii zacumowały okręty Saracenów. Wielka jak na ówczesne czasy armia spustoszyła m.in.Bazylikę świętego Piotra. Dotarła do Murów Aureliusza. Rzym ocalał dzięki pomocy longobardzkiego markiza Gwidona ze Spoleto. Bazylika jednak mieściła się za murami. Do tej pory oszczędzali ją podczas swoich napadów Wizygoci, Wandale i inni barbarzyńcy plądrujący stolicę cesarstwa. Saraceńska armia nie miała jednak względu na świętość. Mówi się, że Saraceni zostali zesłani przez Boga, żeby mogła nastąpić odnowa Kościoła zniszczonego przez praktyki kupczenia urzędami.

Po tych tragicznych wydarzeniach papież Leon IV postanowił otoczyć Bazylikę i przylegające do niej budynki murem. Północna część murów połączyła Zamek Świętego Anioła z Pałacami Apostolskimi. Tak powstała Civitas leonina (miasto leonowe), której zadaniem była obrona grobu świętego Piotra i zapewnienie pielgrzymom spokoju podczas oddawania czci apostołowi.